Europejskie Rady Zakładowe (ERZ) to ponadnarodowe organy reprezentujące pracowników w koncernach transnarodowych działających na obszarze Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Przypomnijmy, EOG tworzą kraje Unii Europejskiej wraz z Norwegią, Islandią i Lichtensteinem, które członkami Unii nie są.
W skład ERZ wchodzą przedstawiciele pracowników z krajów w których dane przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą i przedstawiciele zarządu centralnego tegoż przedsiębiorstwa. Zadaniem przedstawiciela lub przedstawicieli zarządu centralnego jest informowanie pracowników i konsultowanie z nimi kwestii wchodzących w zakres działania ERZ w sposób i zgodnie z terminami wynikającymi z przepisów Unii Europejskiej i państw członkowskich. Warto podkreślić, że ERZ stanowią unikalny przypadek reprezentacji pracowników w skali naszego globu. Wyłącznie w Unii Europejskiej możliwe jest funkcjonowanie organów reprezentacji pracowniczej działających w wymiarze międzynarodowym w przedsiębiorstwie o zasięgu mogącym objąć aż 30 państw.
Genezą powstania Europejskich Rad Zakładowych było postępujące umiędzynarodowienie procesów decyzyjnych, które zapadały na poziomie zarządów przedsiębiorstw, a następnie, rozwijająca się w ślad za nimi, globalizacja. Doprowadziło to do sytuacji, że najważniejsze dla pracowników decyzje, jak np. zwolnienia grupowe, podejmowane są poza krajem, na którego terenie praca jest wykonywana. Dlatego też niezbędna stała się korekta rosnącej nierównowagi w stosunkach pracodawca – pracownik, tak aby ta druga strona uzyskała podmiotowość w tej relacji. Od lat 70-tych ub. wieku ta świadomość stopniowa narastała wśród europejskich związków zawodowych, a następnie przenikała do unijnych decydentów, którzy już w latach 80-tych podejmowali pierwsze, niezbyt udane, próby wprowadzenia regulacji prawnych chroniących w większym wymiarze europejskich pracowników. Na całościowe rozwiązanie przyszło poczekać do roku 1994. Wtedy to 22 września przyjęta została dyrektywa 94/95WE dotycząca europejskich rad zakładowych lub procedur informowania i prowadzenia konsultacji wśród pracowników w przedsiębiorstwach o zasięgu wspólnotowym lub grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym. Następnie, wraz z funkcjonowaniem dyrektywy i analizą jej adekwatności, dokonywano korekt i modernizacji przepisów. Tą drogą powstała dyrektywa 2009/38/WE, która obecnie podlega rewizji a europejskie federacje związków zawodowych postulują szereg zmian, akcentując przede wszystkim konieczność wdrożenia odpowiednich sankcji w przypadku nie przestrzegania zapisów dyrektywy. Proces trwa więc nieprzerwanie.
Europejskie Rady Zakładowe reprezentują pracowników zatrudnionych przez przedsiębiorstwo transnarodowe na terenie poszczególnych państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Aby ERZ mogła być powołana do życia, przedsiębiorstwo powinno spełniać określone kryteria, m.in. prowadzić działalność gospodarczą w przynajmniej dwóch krajach EOG. Dlatego możemy powiedzieć, że minimalna reprezentacja krajowa w ERZ to przedstawiciele pracowników z dwóch państw. Rady funkcjonują efektywniej gdy delegatami do nich są przedstawiciele związków zawodowych z poszczególnych krajów. Natomiast prawo, zarówno unijne, jak i krajowe, nie wprowadza takiego obliga.
Tworzenie i funkcjonowanie Europejskich Rad Zakładowych regulują postanowienia dyrektywy 2009/38/WE, a transpozycja prawa unijnego na grunt krajowy dokonuje się za pomocą ustaw państw członkowskich. W Polsce kwestie powołania ERZ i wyboru delegatów reguluje ustawa z 5 kwietnia 2002r.
Zgodnie ustawodawstwem poszczególnych państw UE, europejskie rady zakładowe można tworzyć w przedsiębiorstwach o zasięgu wspólnotowym, które zatrudniają co najmniej 1000 pracowników w państwach europejskiego obszaru gospodarczego, w tym, co najmniej 150 pracowników, w co najmniej 2 państwach członkowskich. Europejską radę zakładową powołuje się na pisemny wniosek, który może złożyć zarząd centralny lub grupa 100 pracowników, z co najmniej 2 państw członkowskich. Po złożeniu wniosku należy utworzyć tzw. specjalny zespół negocjacyjny, który, w toku negocjacji z zarządem centralnym przedsiębiorstwa przygotowuje porozumienie o powołaniu i funkcjonowaniu rady.
ERZ nie mają prawa do prowadzenia negocjacji, to oznacza, że nie mogą podpisywać międzynarodowych umów zbiorowych. Prawo do tego mają organizacje reprezentujące pracowników na szczeblu krajowym – związki zawodowe i federacje związków zawodowych, a na szczeblu europejskim – europejskie federacje związków zawodowych różnych sektorów.
Kluczowym pytaniem jest kwestia uprawnień ERZ, a de facto zakres informacji o które Rada może pytać i które powinny być konsultowane na jej forum. W tym obszarze absolutnym fundamentem jest kwestia ponadnarodowości, co w praktyce oznacza, że dana sprawa musi dotyczyć pracowników z minimum dwóch państw, których przedstawiciele zasiadają w ERZ.
Jeżeli powyższy warunek jest spełniony to prawo do informacji oraz konsultacji obejmują głównie zagadnienia dotyczące:
- sytuacji w dziedzinie zatrudnienia i potencjalnych decyzji w tym zakresie
- wprowadzenia istotnych zmian organizacyjnych
- wprowadzenia nowych metod pracy lub nowych procesów produkcyjnych
- zmiany lokalizacji przedsiębiorstwa lub zakładu pracy albo istotnej części przedsiębiorstwa lub zakładu pracy oraz przeniesienia produkcji do innego zakładu pracy lub przedsiębiorstwa
- łączenia i podziału przedsiębiorstw lub zakładów pracy
- ograniczenia rozmiarów bądź zaprzestania działalności przedsiębiorstwa lub zakładu pracy albo istotnej części przedsiębiorstwa lub zakładu pracy
- zwolnień grupowych.
Podkreślmy, że jednym z kluczowych elementów w efektywnym realizowaniu zadań przez delegatów do ERZ jest ich wzajemna, sprawna komunikacja. Powyżej przedstawiona lista potencjalnych zagadnień, którymi ERZ mogą się zająć, nie jest katalogiem zamkniętym. Dlatego, o ile delegaci komunikują się ze sobą, są w stanie zauważyć nowe kwestie, które spełniają warunek ponadnarodowości, a które pozornie nie powinny być przedmiotem analizy ERZ. Jest to znacząca, aczkolwiek nie jedyna, przyczyna wskazująca, że Rady składające się ze związkowców funkcjonują skuteczniej.
Regulacje prawne
Przedsiębiorstwo w Polsce | Przedsiębiorstwo ponadnarodowe | Nazwa Rady | Podstawa prawna funkcjonowania ERZ | Ilość miejsc dla delegatów z Polski | Wspomagająca europejska federacja związkowa |
---|---|---|---|---|---|
Accor Polska Sp. z o.o. | Accor Group | Accor Group European Committee | francuska ustawa o ERZ | 2 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Adient Poland Sp. z o.o. | Adient | Adient EWC | irlandzka ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Airbus Poland SA | Airbus Group | Airbus Group SEWC | francuska ustawa o ERZ | 4 | IndustriALL-European Trade Union |
Alstom Polska SA | Alstom | Alstom European Forum | holenderska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Aptiv Services Poland SA (wcześniej Delphi Poland SA) | Aptiv | Aptiv (formerly Delphi) European Employee Committee | luksemburska ustawa o ERZ | 3 | IndustriALL-European Trade Union |
ArcelorMittal Poland SA | ArcelorMittal | ArcelorMittal EWC | luksemburska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Arctic Paper Kostrzyń SA | Arctic Paper | Arctic Paper EWC | polska ustawa o ERZ | 3 | IndustriALL-European Trade Union |
AstraZeneca Pharma Poland Sp. z o.o. | Astra Zeneca | Zeneca European Consultation Committee | transpozycja z brytyjskiej ustawy o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Auchan Polska Sp. z o.o. | Auchan | Auchan European Works Council | francuska ustawa o ERZ | 4 | UNI Europa |
Bahlsen Polska Sp. z o.o. sp. komandytowa | Bahlsen | Bahlsen European Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 1 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Barry Calleabout Manufacturing Polska Sp. z o.o. | Barry Callebaut | Barry Callebaut European Works Council | belgijska ustawa o ERZ | 2 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Bonduelle Polska SA | Bonduelle | Bonduelle EWC | francuska ustawa o ERZ | 2 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Bridgestone Europe NV/SA Oddział w Polsce | Bridgestone | Bridgestone Europe Employees Committee (BSEEC) | belgijska ustawa o ERZ | 5 | IndustriALL-European Trade Union |
ZT Kruszwica SA | Bunge | Bunge European Works Council | luksemburska ustawa o ERZ | 3 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Carrefour Polska Sp. z o.o. | Carrefour | Carrefour European Works Council for Information & Consultation | francuska ustawa o ERZ | 2 | UNI Europa |
Cemex Polska Sp. z o.o. | Cemex | Cemex EWC | transpozycja z brytyjskiej ustawy o ERZ | 1 | European Federation of Building and Woodworkers |
CEZ Trade Polska Sp. z o.o. | CEZ | CEZ European Works Council | czeska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
CNH Industrial Polska Sp. z o.o. | CNH Industrial | CNH Industrial European Works Council | transpozycja z brytyjskiej ustawy o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Colgate Palmolive (Poland) Sp. z o.o. | Colgate Palmolive Company | Colgate-Palmolive European Forum | belgijska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Cooper-Standard Automotive Polska Sp. z o.o. | Cooper Standard | Cooper Standard European Works Council | irlandzka ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Crown Packaging Polska Sp. z o.o. | Crown Cork and Seal Company | Crown European Forum | francuska ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Sokołów SA | Danish Crown | Danish Crown EWC | duńska ustawa o ERZ | 2 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Danone Polska SA Żywiec Zdrój SA | Danone | Danone Joint Information and Consultation Committee | francuska ustawa o ERZ | 3 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Firma Oponiarska Dębica SA | Goodyear | Goodyear European Information and Communication Forum | luksemburska ustawa o ERZ | 3 | IndustriALL-European Trade Union |
DS Smith Polska S.A. | Davis S. Smith Packaging | DS Smith European Works Council | irlandzka ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Dyckerhoff Polska Sp. z o.o. | Dyckerhoff | Dyckerhoff Euro Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 1 | European Federation of Building and Woodworkers |
Eaton Truck Components Sp. z o.o. | EATON | Eaton European Forum | holenderska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Enersys Sp. z o.o. | EnerSys | Enersys European Forum | transpozycja z brytyjskiej ustawy o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Essity Operations Poland sp. z o. o. | Essity | Essity European Works Council | szwedzka ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Faurecia Automotive Polska Grójec SA | Faurecia | Faurecia SE Works Council | francuska ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Federal-Mogul Bimet SA | Tenneco | Tenneco Automotive European Works Council | belgijska ustawa o ERZ | 4 | IndustriALL-European Trade Union |
Fresenius Kabi Polska Sp. z o.o. | Fresenius | Fresenius SE Works Council | renegocjacja poprzedniej umowy | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
General Electric Power Sp. z o.o. | General Electric | General Electric European Works Council | włoska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Gestamp Polska Sp. z o.o. | Gestamp | Gestamp European Works Council | hiszpańska ustawa o erz | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
GKN Driveline Polska Sp. z o.o. | GKN Driveline International | GKN European Forum | 2 | IndustriALL-European Trade Union | |
Górażdże Cement SA | Heidelberg Cement | Heidelberg Cement European Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Grupa Żywiec SA | Heineken | Heineken European Forum | holenderska ustawa o ERZ | 2 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Hitachi Energy Poland Sp. z o.o. | Hitachi | Hitachi Energy European Works Council | transpozycja z brytyjskiej ustawy o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
HK Scan Polska Sp. z o.o. | HK Scan | HK Scan European Works Council | fińska ustawa o ERZ | 1 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Hochtief Polska Sp. z o.o. | Hochtief | Hochtief European Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Radisson Blu Polska Hotel Jan III Sobieski | Radisson | Rezidor Hotel Group European Works Council | norweska ustawa o ERZ | 1 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Hutchinson Poland Sp. z o.o. | Hutchinson (Total) | Hutchinson EESIDG (Discussion Group) | renegocjacja poprzedniej umowy | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Inter IKEA Center Polska SA | IKEA | Inter IKEA Group European Works Council | szwedzka ustawa o ERZ | 3 | UNI Europa |
IKEA Retail Sp. z o.o. | IKEA | Ikea Retail EWC | szwedzka ustawa o ERZ | 2 | |
ING Bank Śląski | ING | ING Group European Works Council | holenderska ustawa o ERZ | 1 | UNI Europe |
Lacroix Electronics Sp. z o.o. | Lacroix | Lacroix Electronics European Works Council | francuska ustawa o ERZ | 8 | IndustriALL-European Trade Union |
Lafarge Cement SA | Lafarge | Lafarge European Works Council | francuska ustawa o ERZ | 2 | European Federation of Building and Woodworkers |
Lhoist Bukowa Sp. z o.o. | Lhoist | LHoist European Works Council | belgijska ustawa o ERZ | 1 | European Federation of Building and Woodworkers |
Mahle Polska Sp. z o.o. | MAHLE | Mahle European Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
MAN Trucks and Bus Polska Sp. z o.o. | MAN | MAN Truck & Bus SE Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Mars Polska Sp. z o.o. | Mars | Mars Communication Policy | holenderska ustawa o ERZ | 1 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Meinhoff Sp. z o.o. | Mayr Meinhoff | Mayr-Melnhof Cartonboard division European Works Council | austriacka ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Metsä Tissue S.A. | Metsa | Metsä Tissue European Works Council | fińska ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Michelin Polska SA | Michelin | Michelin | francuska ustawa o ERZ | 3 | IndustriALL-European Trade Union |
Mondelez Polska Sp. z o.o. | Mondelez | Mondelez International European Council | francuska ustawa o ERZ | 4 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Neapco Europe Sp. z o.o. | Neapco | Neapco European Works Council | renegocjacja poprzedniej umowy | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
NordGlass Sp. z o.o. | AGC Automotive Europe | AGC Euroforum | belgijska ustawa o ERZ | 4 | IndustriALL-European Trade Union |
NordZucker Polska SA | NordZucker | NordZucker European Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 1 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Huta Szkła Jarosław | Owens Illinois | Owens-Illinois EWC | włoska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Orange Polska SA | Orange | France Telecom-Orange Worldwide Works Council | francuska ustawa o ERZ | 1 | |
Pfleiderer Polska Sp. z o.o. | Pfleiderer | Pfleiderer European Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 1 | European Federation of Building and Woodworkers |
Philip Morris Polska SA | Philip Morris | Philip Morris European Council for Employees | belgijska ustawa o ERZ | 2 | European Federation of Food, Agriculture and Tourism Trade Unions |
Reckitt Benckiser Production (Poland) Sp. z o.o. | Reckitt Benckiser | Europe Body Reckitt Benckiser | renegocjacja poprzedniej umowy | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Robert Bosch Hitachi Astemo Poland Sp. z o.o. | Hitachi Astemo | Chassis Brakes International European Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Roca Polska Sp. z o.o. | ROCA | Roca European Communication Forum | hiszpańska ustawa o erz | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Saint-Gobain Abrasives Koło Sp z o.o. | Saint-Gobain | Saint Gobain Convention for European Dialogue | francuska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Sandvik Polska Sp. z o.o.. | Sandvik | Sandvik European Works Council | szwedzka ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
SemperTrans Bełchatów Sp. z o.o. | Semperit AG | Semperit European Works Council | austriacka ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Skanska Polska SA | Skanska Group | Skanska European Works Council | szwedzka ustawa o ERZ | 1 | European Federation of Building and Woodworkers |
SKF Polska SA | SKF AB | SKF European Employee Council | szwedzka ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Stellantis General Motors Manufacturing Polska Sp. z o.o. | Stellantis | w trakcie negocjacji | w trakcie negocjacji | 4 | IndustriALL-European Trade Union |
Swiss Krono Sp. z o.o. | Swiss Krono | Swiss Krono European Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 5 | European Federation of Building and Woodworkers |
T Mobile Polska SA | Deutsche Telekom | Deutsche Telekom Services SE Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 1 | UNI Europa |
Teva Pharmaceuticals Polska Sp. z o.o. | Teva Pharma | TEVA European Works Council | holenderska ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |
Timken Polska Sp. z o. o. | Timken | Timken European Communication Council | brytyjska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Toyota Motor Manufacturing Poland Sp. z o.o. | Toyota | Toyota European Forum | belgijska ustawa o ERZ | 4 | IndustriALL-European Trade Union |
TRW Polska Sp. z o.o. | TRW Automotive | TRW Automotive Forum | brytyjska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Unilever Polska Sp. z o.o. | Unilever | Unilever European Works Council | holenderska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Valeo Service Eastern Europe Sp. z o.o. | Valeo | Valeo SE Works Council | francuska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Veolia Energia Warszawa SA | Veolia | Veolia Environnement European Works Council | francuska ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Volkswagen Motor Polska Sp. z o.o. | Volkswagen | Cariad (formerly Volkswagen car.SW Org) SE Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 4 | IndustriALL-European Trade Union |
Volvo Polska Sp. z o.o. | Volvo | Volvo Euro Dialogue and European Works Council | szwedzka ustawa o ERZ | 3 | IndustriALL-European Trade Union |
Wabco Polska Sp. z o.o. | Wabco | Wabco European Works Council | belgijska ustawa o ERZ | 3 | IndustriALL-European Trade Union |
Whirlpool Company Polska Sp. z o.o. | Whirlpool | Whirlpool Europe Employee Committee | włoska ustawa o ERZ | 5 | IndustriALL-European Trade Union |
WSK „PZL-Rzeszów” SA | Pratt and Whitney | United Technologies Pratt & Whitney European Works Council | irlandzka ustawa o ERZ | 2 | IndustriALL-European Trade Union |
Yazaki Automotive Products Poland Sp. z o.o. | Yazaki | Yazaki European Works Council | niemiecka ustawa o ERZ | 1 | IndustriALL-European Trade Union |