Global Rights 2025: Demokracja pracownicza pod globalną presją

Międzynarodowa Konfederacja Związków Zawodowych (MKZZ) opublikowała najnowszą edycję raportu Global Rights Index 2025. Ostatnia część dokumentu nie tylko podsumowuje sytuację w poszczególnych regionach świata, ale przede wszystkim zawiera wyraźne ostrzeżenie: podstawowe prawa pracownicze znajdują się dziś pod bezprecedensową presją, a naruszenia praw związkowych stały się globalnym sygnałem ostrzegawczym dla demokracji.

W 2025 roku MKZZ odnotowała najwyższy od dekady poziom przemocy wobec pracowników i ich reprezentantów. W 44 krajach doszło do aresztowań i zatrzymań działaczy związkowych, w 26 krajach pracownikom odmówiono rejestracji organizacji związkowej, a w 37 państwach ograniczano wolność słowa i zgromadzeń w kontekście działalności pracowniczej.

Z raportu wynika, że łamanie praw związkowych przestało być wyłącznie kwestią relacji pracy coraz częściej staje się symptomem pogłębiającego się autorytaryzmu, uciekania się do przemocy państwowej oraz zawłaszczania instytucji demokratycznych. Związki zawodowe jako ostatni bastion niezależnego, zorganizowanego oporu społecznego bywają jednymi z pierwszych ofiar zmian reżimowych i neoliberalnych restrukturyzacji.

W 2025 roku MKZZ szczególnie silnie podkreśla konieczność odbudowy globalnej ochrony wolności zrzeszania się, prawa do strajku i negocjacji zbiorowych, które są coraz częściej podważane lub rozmywane. Raport akcentuje, że nie wystarczą już dobre praktyki potrzebne są realne narzędzia egzekwowania praw, sankcje za ich łamanie i międzynarodowa presja na rządy łamiące zobowiązania wynikające z konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Wśród propozycji działań MKZZ wymienia m.in.:

• tworzenie mechanizmów monitorowania sytuacji związków zawodowych na poziomie ONZ i MOP,
• powiązanie handlu międzynarodowego z poszanowaniem praw pracowniczych (np. przez klauzule społeczne w umowach handlowych),
• wzmocnienie dialogu społecznego na poziomie unijnym i globalnym, tak by partnerzy społeczni mieli realny wpływ na kształtowanie polityk społeczno-gospodarczych,
• oraz zwiększenie ochrony prawnej dla działaczy związkowych, w tym w kontekście transgranicznych represji.

W szczególności MKZZ ostrzega, że nowe technologie – w tym systemy cyfrowej kontroli, nadzoru pracowników, sztuczna inteligencja i platformy pracy – mogą stać się narzędziami dalszej dehumanizacji pracy i likwidacji zbiorowego oporu, jeśli nie zostaną poddane odpowiednim regulacjom. „Automatyzacja nie może oznaczać automatycznego zniesienia praw pracowniczych” przestrzega sekretarz generalna MKZZ, Luc Triangle.

Raport kończy się wezwaniem do odnowienia globalnego sojuszu na rzecz demokracji w miejscu pracy, z udziałem organizacji międzynarodowych, rządów, związków zawodowych i społeczeństwa obywatelskiego. MKZZ przypomina, że nie ma demokracji bez wolności zrzeszania się i prawa do protestu a osłabienie tych praw to wstęp do erozji całego porządku demokratycznego.

W świetle tych danych Global Rights Index 2025 to nie tylko narzędzie diagnostyczne to także polityczny apel. W świecie, gdzie przemoc wobec związkowców przestaje szokować, potrzebujemy nowego impulsu do obrony najbardziej podstawowych wartości: równości, solidarności i wolności pracy.

bs