Autor: Sekretariat Prezydium

I. Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” po analizie projektu ustawy o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz niektórych innych ustaw stwierdza, że w odniesieniu do następujących propozycji zmian nie widzi przeciwskazań tj.:

a) wprowadzenie tzw. świadczenia wyrównawczego oraz świadczenia solidarnościowego za działalność opozycyjną dla osób, nie mających ustalonego prawa lub nie pobierających emerytury, renty inwalidzkiej, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej
lub renty albo emerytury zagranicznej,
b) przyznanie wdowom i wdowcom określonych świadczeń po nabyciu statusu wdowy albo wdowca po działaczu opozycji antykomunistycznej lub osobie represjonowanej z powodów politycznych po wyczerpaniu procedury określonej w nowym dodanym 5b ustawy.

II. Druga grupa zmian nosi charakter wprawdzie dyskusyjnych, ale nie niemożliwych do przyjęcia tj.:

1) zastąpienie przesłanki „zagrożenia odpowiedzialnością karną” przesłanką „zagrożenia represjami” – art. 2 ust. 1 Projektu, co uzasadniane jest faktem, iż działalność prowadziły także osoby niepodlegające odpowiedzialności karnej (dzieci i młodzież poniżej 17 roku życia); jednakże nie można wykluczyć ryzyka wielu nierzetelnych zgłoszeń z wyjątkiem potwierdzonych faktów przebywania w ośrodkach poprawczych dla nieletnich,
2) nadanie nowego brzmienia definicji osób represjonowanych z powodów politycznych zaliczając do osób represjonowanych także osoby, wobec których orzeczono zastosowanie środka poprawczego lub środka wychowawczego – co stanowi konsekwencję przyjęcia regulacji, o której mowa w punkcie poprzednim.

III. Natomiast znacząco duży niepokój NSZZ „Solidarność” budzi zmiana w procedurze nabywania statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych tj. prócz dotychczasowej decyzji administracyjnej wydawanej przez Szefa Urzędu ds. Kombatantów po stwierdzeniu przez Prezesa IPN, że osoba taka spełnia warunki osoby represjonowanej, Szef UKiOR będzie mógł wydać taką decyzję także po uznaniu przez „oddziałowe biuro lustracyjne” lub sąd za prawdziwe jednostronne oświadczenie takiej osoby, że od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. nie była pracownikiem, funkcjonariuszem lub żołnierzem organów bezpieczeństwa państwa ani nie była współpracownikiem w rozumieniu art. 3a ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2024 r. poz. 1632) organów bezpieczeństwa państwa. Jak się wskazuje w uzasadnieniu Projektu obecne brzmienie ustawy nie pozwala osobom, które np. podpisały dokumenty wskazane w ustawie lub przyczyniły się do ich powstania, ale nie podjęły rzeczywistej współpracy, a o swoich kontaktach z aparatem bezpieczeństwa poinformowały współpracowników w podziemiu, ubiegać się o status działacza opozycji, zmuszając ich do występowania do sądu lustracyjnego o tzw. autolustrację i korzystny wyrok, aby móc następnie wznowić postępowanie przed Prezesem IPN. Uchwalenie proponowanej poprawki znacznie ułatwi takim osobom uzyskiwanie statusu działacza opozycji.

Niestety mimo, iż Projekt ustawy określa szczegółową procedurę weryfikacji zgodności oświadczenia z prawdą przez prokuratora oddziałowego biura lustracyjnego (art. 5a i 5b nowo dodanych przepisów) wydaje się, że ryzyko nadania statusu osoby represjonowanej osobie nie spełniającej takich warunków należy ocenić jako większe niż dotychczasowa procedura i praktyka w tym względzie, co nie pozwala na jednoznacznie pozytywną ocenę proponowanego rozwiązania.

(do użytku służbowego)

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, działając na mocy postanowień § 1 Uchwały KK nr 30/15 ws. zasad i trybu postępowania w sprawach o rozszerzenie obszaru działania organizacji zakładowych i międzyzakładowych oraz Uchwały KK nr 23/16 ws. scedowania na Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” uprawnienia wynikającego z § 1 Uchwały KK nr 30/15, wyraża zgodę na rozszerzenie zasięgu działania Organizacji Międzyzakładowej NSZZ ,,Solidarność” w OTP S.A., wpisanej do Rejestru Podstawowych Jednostek Organizacyjnych Związku prowadzonego przez Region Mazowsze NSZZ „Solidarność” pod numerem 3216, na Polish Logistic Platform Sp. z o.o., 71-602 Szczecin, ul. Świętosławy 1A, 1B/43, 45, pracodawcę znajdującego się na terenie działania Regionu Pomorze Zachodnie NSZZ „Solidarność”.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, na wniosek Komisji Międzyzakładowej Organizacji nr 565 Pracowników Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” w Skierniewicach, wyraża zgodę na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność” na okładce książki pt. „Czas Beznadziei i Nadziei” z  podtytułem: Historia Międzyszkolnej Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Skierniewicach.
Książka opisywać będzie historię powstawania i działalności struktur NSZZ „Solidarność” w skierniewickich szkołach podstawowych i ponadpodstawowych w latach 1980 – 1989.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” postanawia zgłosić pana Krzysztofa Rowińskiego jako przedstawiciela NSZZ „Solidarność” do Krajowej Rady Konsultacyjnej ds. Osób Niepełnosprawnych.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zgłasza następujące uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (UDER82).

I. Zgodnie z proponowanymi zmianami w: art. 26 ¹ 1, art. 32 ust. 9¹ ustawy o związkach zawodowych obok formy pisemnej dodaje się jako formy alternatywne: dokumentową lub elektroniczną.
Natomiast obowiązujący art. 28 ustawy o związkach zawodowych nie wskazuje formy w jakiej informacja powinna zostać udzielona zakładowej organizacji związkowej. Z uzasadnienia wynika, że skutkiem wejścia w życie projektowanej ustawy ma być usunięcie zbędnych formalności i stworzenie lepszych warunków dla komunikacji pracodawcy z przedstawicielami pracowników, co ma ułatwić pracodawcy realizację jego obowiązków w zakresie zbiorowego prawa pracy. O ile planowane zmiany formalizują przekazywanie informacji przez pracodawcę o tyle mogą jednocześnie stanowić istotne utrudnienie dla prowadzenia działalności związkowej, w szczególności w sytuacji, gdy w zakładzie pracy nie wypracowano ustabilizowanego modelu współpracy pomiędzy pracodawcą a organizacją związkową.
Prezydium KK NSZZ „Solidarność” stanowczo domaga się, aby rozwiązania zaproponowane w projekcie, tj. sposób przekazywania informacji w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej był przedmiotem uzgodnienia stron i zawarte np. w układzie zbiorowym pracy. Prezydium KK nie zgadza się, aby była to jednostronna decyzja pracodawcy. Prezydium KK NSZZ „Solidarność” nie podziela przekonania autorów projektu, iż propozycje zawarte w projekcie nie będą stanowiły zagrożenia interesów ani pracodawców ani pracowników, a jedynie mają na celu zmniejszenie barier w komunikacji między organizacją związkową a pracodawcą. Z doświadczenia Związku wynika, iż w przypadku pracodawców niechętnych związkom zawodowym, uelastycznienie oraz umożliwienie udzielania informacji przez pracodawcę w formie dokumentowej lub elektronicznej nie tylko nie przyczyni się do zmniejszenia barier w komunikacji, ale wręcz przeciwnie, może zostać wykorzystywane przeciwko organizacji związkowej. Mamy tu na myśli skutki, o których mowa w art. 61 § 2. k.c. tj. oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią. Tym samym, ryzyko zakłócenia działania systemu informatycznego lub utraty danych przekazanych w formie elektronicznej lub dokumentowej obciążałoby organizację związkową. Dopuszczenie formy elektronicznej lub dokumentowej bez dodatkowego obwarowania, może w wielu sytuacjach doprowadzić do braku pewności skutecznego dostarczenia informacji oraz braku pewności momentu rozpoczęcia biegu terminu na podjęcie działań prawnych przez organizację związkową.

II. Nie sposób zgodzić się z treścią uzasadnienia, iż propozycja deregulacyjna nie obejmuje spraw, które mogą być przedmiotem kontroli sądowej. Propozycja wprowadzenia formy dokumentowej lub elektronicznej informacji, o której mowa w art. 32 ust. 9¹ ustawy o związkach zawodowych tj. o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą, jest informacją która jest wykorzystywana podczas postępowań z powództw objętych szczególną ochroną stosunku pracy działaczy związkowych, w zakresie ustalenia liczby osób korzystających z ochrony o której mowa w art. 32 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych. Co warte podkreślenia, forma dokumentowa nie korzysta z wiążącego sąd domniemania, iż określona treść zawarta w dokumencie pochodzi od podpisującej go osoby (art. 245 k.p.c.), co z kolei może mieć szczególne znaczenie przy ustalaniu liczby członków zarządu zakładowej organizacji związkowej, których stosunek pracy podlega szczególnej ochronie przed zwolnieniem.

III. W przypadku art. 26¹ 1 ustawy o związkach zawodowych proponowana zmiana ustawy (nowelizacja) ułatwi pracodawcy przekazywanie informacji w ostatnim możliwym terminie (czyli na 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy lub jego części). Tymczasem zasadniczym problemem w przypadku przepisu art. 26¹ ustawy o związkach zawodowych nie jest forma przekazania informacji, lecz zawarty w ust. 3 warunkowy obowiązek do podjęcia negocjacji z zakładowymi organizacjami związkowymi w celu zawarcia porozumienia dotyczącego pracowników przejmowanych razem z zakładem pracy lub jego części, jeżeli dotychczasowy lub nowy pracodawca zamierza podjąć działania dotyczące warunków zatrudnienia pracowników. W praktyce powoduje on, że przekazanie pracowników wraz z częścią zakładu (najczęściej realizowanymi zadaniami) pozwala na ich wyłączenie np. z programów dobrowolnych odejść, przewidujących dodatkowe gratyfikacje finansowe odprawy. Podobnie w przypadku art. 28 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, problemem jest długi (30 dni) termin na udzielenie informacji co utrudnia prowadzenie działalności związkowej.

IV. Jednocześnie Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wskazuje, iż pośród propozycji zawartych w projekcie nie znalazły się propozycje zmian przepisów prowadzące do rozwiązania problemu o charakterze doniosłym, systemowym, jakim jest odmawianie przez pracodawców przekazywania zakładowym organizacjom związkowym danych pracowników, w tym danych osobowych, niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej. Związki zawodowe wielokrotnie sygnalizowały potrzebę uregulowania wprost w ustawie obowiązku pracodawcy przekazywania organizacji związkowej danych pracowników, w tym danych osobowych, niezbędnych do przeprowadzenia wymaganego ustawą referendum strajkowego lub wyborów społecznego inspektora pracy.

Brak uregulowania w ustawie wprost obowiązku przekazywania zakładowej organizacji związkowej danych pracowników, w tym ich danych osobowych, w celu organizacji referendum strajkowego lub wyborów społecznego inspektora pracy będzie w dalszym ciągu skutkował odmawianiem przez pracodawców przekazywania tych danych. Wobec braku ustawowego obowiązku przekazania tych danych, odmowa pracodawcy nie jest obarczona żadną sankcją. Brak ustawowego obowiązku nie pozwala na zakwalifikowanie odmowy pracodawców przekazania danych niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej jako przestępstwa utrudniania wykonywania działalności związkowej prowadzonej zgodnie z przepisami ustawy, o którym mowa w art. 35 ust. 1 pkt. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Mając na względzie, iż dane osobowe pracowników są niezbędne nie tylko do przeprowadzenia referendum strajkowego, ale również do przeprowadzenia wyborów społecznego inspektora pracy, zasadne byłoby odpowiedni przepis zawrzeć w ustawie o związkach zawodowych.
Ze wskazanych powyżej względów, na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych Prezydium KK NSZZ „Solidarność” wnosi o zmianę art. 28 ustawy o związkach zawodowych poprzez dodanie w ust. 1 pkt 5 o treści:
„5) danych dotyczących pracowników, w tym danych osobowych, niezbędnych do przeprowadzenia referendum strajkowego lub wyborów społecznego inspektora pracy.”.
Podsumowując, z perspektywy obowiązku stosowania i przestrzegania przez Polskę Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych oraz Konwencji Nr 98 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej stosowania zasad organizowania się i rokowań zbiorowych, pilną i doniosłą w skutki jest potrzeba zmiany ustawy o związkach zawodowych w kierunku nałożenia na pracodawców obowiązku przekazywania zakładowym organizacjom związkowym danych pracowników, w tym danych osobowych, w celu przeprowadzenia referendum strajkowego lub wyborów społecznego inspektora pracy.

(do użytku służbowego)

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” podkreśla, że minimalne wynagrodzenie za pracę stanowi jeden z najważniejszych elementów systemu ochrony pracowników oraz narzędzie zapewnienia godziwego poziomu życia. Jego wysokość i sposób ustalania mają bezpośredni wpływ na sytuację ekonomiczną milionów zatrudnionych oraz na stabilność całego rynku pracy. Z tego powodu wszelkie zmiany w tym obszarze powinny być prowadzone z najwyższą starannością, w sposób transparentny i z poszanowaniem zasad dialogu społecznego. 

1. Wątpliwości dotyczące techniki legislacyjnej

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zwraca uwagę na utrwalającą się praktykę sięgania po tzw. „ścieżkę poselską” w odniesieniu do projektów o dużym znaczeniu społecznym i gospodarczym. Tego rodzaju inicjatywy, zwłaszcza w przypadku skomplikowanych materii prawnych, prowadzą do osłabienia jakości legislacji i ograniczenia realnego udziału partnerów społecznych w procesie stanowienia prawa.
W momencie, gdy projekt rządowy dotyczący minimalnego wynagrodzenia znajduje się już na zaawansowanym etapie prac – na etapie Komitetu Stałego Rady Ministrów – wnoszenie konkurencyjnego projektu poselskiego prowadzi do rozszczepienia ścieżek legislacyjnych, dublowania ocen skutków regulacji (OSR) oraz konsultacji społecznych. Taka praktyka obniża przewidywalność prawa i utrudnia spójną implementację przepisów unijnych.
Powszechne w polskiej praktyce sięganie po „ścieżkę poselską” przy projektach merytorycznie złożonych bywa sposobem na ominięcie rygorów procesu rządowego, w tym opracowania pełnej oceny skutków regulacji. Z perspektywy partnerów społecznych nadużywanie tej ścieżki rozstraja ład legislacyjny: rozjeżdżają się ścieżki konsultacyjne, trudniej o porównywalne OSR, a praktyka „wrzutek” obniża przewidywalność prawa i dialogu społecznego.

Dlatego Prezydium KK apeluje, by wnioskodawcy poselscy – zwłaszcza przy projektach o dużym znaczeniu gospodarczym lub pracowniczym – dobrowolnie stosowali standardy OSR i konsultacji adekwatne do rządowych, w tym zapewniali realny czas na stanowiska i kierowanie projektów do Rady Dialogu Społecznego. Jest to zgodne z rekomendacjami dotyczącymi „lepszego stanowienia prawa”, które podkreślają znaczenie przejrzystości i udziału obywateli w procesie legislacyjnym. 

2. Brak implementacji dyrektywy o adekwatnych wynagrodzeniach minimalnych

Prezydium KK odnotowuje, że odpowiedzialnym za implementację Dyrektywy (UE) 2022/2041 w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej jest Rząd RP. Niemniej jednak – biorąc pod uwagę, że opiniowany projekt dotyka tej samej materii – Prezydium KK zwraca uwagę na kwestię opóźnienia w jej wdrożeniu.  Prezydium KK NSZZ „Solidarność” wyraża stanowcze niezadowolenie z faktu, że do dnia dzisiejszego nie została terminowo wdrożona wskazana dyrektywa, której termin transpozycji upłynął 15 listopada 2024 r. Brak implementacji narusza zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej wynikające z prawa Unii Europejskiej oraz podważa zaufanie partnerów społecznych do rządu jako gwaranta stabilności i przewidywalności polityki społeczno-gospodarczej.

Związek przypomina, że celem dyrektywy jest zapewnienie godziwego poziomu życia pracownikom oraz wzmocnienie rokowań zbiorowych jako kluczowego mechanizmu kształtowania płac. Zaniechanie ustawodawcze po stronie Rady Ministrów skutkuje utrzymywaniem niepewności po stronie pracowników i pracodawców oraz ryzykiem działań naprawczych wymuszonych na poziomie unijnym.

W szerszym kontekście Unii Europejskiej opóźnienia we wdrażaniu dyrektyw stanowią problem systemowy. Polska nie spełnia celu ≤1% deficytu transpozycji, osiągając poziom 1,7% przy średniej unijnej 0,8%. Obecnie kraj ma 17 zaległych dyrektyw, z czego kilka jest spóźnionych o ponad dwa lata, a średnie opóźnienie wynosi 16,9 miesiąca (UE: 11,9). Liczba postępowań dotyczących nietransponowania – 32 – jest najwyższa w całej Unii. To twarde dane, które potwierdzają, że przeciąganie wdrożenia dyrektywy o adekwatnych wynagrodzeniach minimalnych nie jest incydentalne, lecz wpisuje się w utrwalony problem systemowy. 

3. Uwagi do projektu poselskiego

Odnosząc się do treści projektu poselskiego, Prezydium KK wskazuje, że w obecnym kształcie projekt pomija kluczowe elementy wymagane dla wiarygodnej implementacji dyrektywy, w szczególności:

• nie przewiduje stałego organu doradczego ds. metodyki i oceny adekwatności,
• nie ustanawia wartości referencyjnej (np. 55% przeciętnego wynagrodzenia jako punktu odniesienia),
• nie ustanawia zasad sprawozdawczości do Komisji Europejskiej.

Brak tych rozwiązań osłabia przejrzystość, porównywalność i zgodność z celami dyrektywy.

Prezydium KK przypomina również, że w toku wstępnego etapu rządowego procesu legislacyjnego zostało już wydane stanowisko Związku w tej sprawie (Decyzja Prezydium KK nr 124/24 ws. projektu ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę).  

4. Luka ochronna i potrzeba objęcia innych form zatrudnienia minimalnymi gwarancjami

Podkreślenia wymaga również fakt, że ani w projekcie rządowym, ani w przedmiotowym projekcie poselskim nie przewidziano rozwiązań dotyczących tzw. luki ochronnej – brak jest nawet odniesienia do niej w uzasadnieniach. W kontekście wcześniejszych postulatów „Solidarności” przypominamy o konieczności objęcia minimalnymi gwarancjami osób wykonujących pracę w ramach innych form niż stosunek pracy, zwłaszcza tam, gdzie jest ona finansowana ze środków publicznych – w tym
w przypadku umów o pomocy przy zbiorach, staży, robót publicznych czy prac interwencyjnych.

Prezydium KK ponownie zwraca uwagę na unijną definicję „pracownika” zawartą w dyrektywie, która nie pozostawia państwom członkowskim swobody arbitralnego ograniczania jej w prawie krajowym. Jedynie pełne i zgodne z duchem dyrektywy ujęcie pojęcia pracownika zapewni skuteczną ochronę wszystkich osób świadczących pracę.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, na wniosek Zarządu Regionu Pomorza Zachodniego NSZZ „Solidarność”, wyraża zgodę na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność”, na koszulkach dla uczestników V Biegu Niepodległości, który odbędzie się 11 listopada br. w Policach.

(do użytku służbowego)