Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wnosi następujące uwagi do projektu ustawy Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.
Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie dwóch zasadniczych zmian w regulacji prawnej obowiązku ubezpieczenia społecznego:
1) objęcie obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia funkcji;
2) korektę zasad podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowych przez osoby wykonujące pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej (tzw. zleceniobiorców)
w zbiegu z innymi tytułami tych ubezpieczeń, w szczególności z prowadzeniem pozarolniczej działalności i wykonywaniem pracy na podstawie innej umowy cywilnoprawnej. Propozycje te należy uznać za krok w dobrym kierunku. Po pierwsze, przyczyniają się one do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia coraz liczniejszej kategorii osób osiągających przychody z działalności o charakterze osobistym, jaką jest członkostwo w radzie nadzorczej, oraz do wzmocnienia ochrony ubezpieczeniowej osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, eliminując zjawisko nadużywania zasady pierwszeństwa w czasie obowiązującej w odniesieniu do zleceniobiorców w celu obniżenia kosztów pracy. Patologie te polegały na zawieraniu ze zleceniobiorcami kilku umów cywilnoprawnych, z których tylko pierwsza, zwykle zawarta na niewielką kwotę, była objęta obowiązkiem opłacania składki. Po drugie, służą poprawie sytuacji finansowej Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zwiększając jego przychody ze składek.
Proponowane w projekcie rozwiązania należy uznać jednak za niewystarczające.
Niezbędne są dalej idące zmiany regulacji prawnej zakresu podmiotowego ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Istnieje potrzeba objęcia ochroną ubezpieczeniową osób regularnie świadczących pracę na podstawie umowy o dzieło. Obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i rentowych należałoby objąć również osoby, które bezumownie i odpłatnie pełnią funkcje członków zarządu spółek prawa handlowego. Archaicznie przedstawiają się obowiązujące obecnie zasady obejmowania tymi ubezpieczeniami twórców i artystów. Z jednej strony ustawodawca nakłada na tę grupę osób obowiązek ubezpieczenia z tytułu pozarolniczej działalności, z drugiej strony objęcie tymi ubezpieczeniami uzależnia od wystąpienia przez osobę zainteresowaną z odpowiednią inicjatywą oraz zaliczenia działalności przez nią prowadzonej za twórczą lub artystyczną przez odpowiednią komisję, co kłóci się z istotą przymusu ubezpieczeniowego.
Zmianie powinny ulec również zasady obliczania wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych oraz prowadzących pozarolniczą działalność. Ujednolicenie zasad wymiaru składek z tytułu pracy
w ramach stosunku pracy, umowy cywilnoprawnej oraz pozarolniczej działalności powinno wyeliminować praktykę nieuczciwego wykorzystywania formuły tzw. samozatrudnienia lub umowy cywilnoprawnej w celu obniżenia kosztów pracy. Dodatkową zaletą takiego rozwiązania byłoby zwiększenie przychodów posiadającego obecnie olbrzymi deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.