Autor: Sekretariat Prezydium

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zgłasza następujące uwagi
do projektu z dnia 28 lipca 2023 r. ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Jak wskazuje uzasadnienie projektu, celem ustawy jest uregulowanie na gruncie prawa polskiego procedury certyfikacji, na potrzeby postępowań o udzielenie zamówienia publicznego. Certyfikat będzie umożliwiał wykonawcy m.in. potwierdzenie, że nie zachodzą wobec niego podstawy wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego tj. zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt. 1 opiniowanego projektu certyfikacja może obejmować potwierdzenie braku istnienia podstaw wykluczenia, o których mowa m.in. w art. 109 ust. 1 pkt. 1-5 i 7-10 Prawa zamówień publicznych. Art. 109 ust. 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych jako fakultatywną przesłankę wykluczenia wskazuje naruszenie przez wykonawcę obowiązków m.in. w dziedzinie prawa pracy, tj. skazanego prawomocnie za przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, o którym mowa w rozdziale XXVIII Kodeksu karnego, lub za odpowiedni czyn zabroniony określony w przepisach prawa obcego. Niestety przepis ten stanowi tylko częściową implementację art. art. 57 ust. 4 Dyrektywy 2014/24/UE zgodnie z którym instytucje zamawiające mogą wykluczyć lub zostać zobowiązane przez państwa członkowskie do wykluczenia z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia każdego wykonawcy gdy instytucja zamawiająca za pomocą dowolnych stosownych środków może wykazać naruszenie mających zastosowanie obowiązków, o których mowa w art. 18 ust. 2 dyrektywy. W art. 18 ust. 2 dyrektywy zostały wymienione obowiązki w dziedzinie prawa ochrony środowiska, prawa socjalnego i prawa pracy, ustanowione w przepisach unijnych, krajowych, układach zbiorowych bądź w przepisach międzynarodowego prawa ochrony środowiska, międzynarodowego prawa socjalnego i międzynarodowego prawa pracy wymienionych w załączniku X, w tym Konwencja MOP nr 87 dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych oraz Konwencja MOP nr 98 dotycząca stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych.

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 109 ust. 1 pkt. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych, z postępowania o udzielenie zamówienia zamawiający może wykluczyć wykonawcę, który naruszył obowiązki w dziedzinie ochrony środowiska, prawa socjalnego lub prawa pracy: będącego osobą fizyczną skazanego prawomocnie za przestępstwo przeciwko środowisku, o którym mowa w rozdziale XXII Kodeksu karnego lub za przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, o którym mowa w rozdziale XXVIII Kodeksu karnego, lub za odpowiedni czyn zabroniony określony w przepisach prawa obcego. Jednak przestępstwa przeciwko wolności związkowej nie są uregulowane w Kodeksie karnym, lecz w art. 35 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Tym samym, przepisy ustawy – Prawo zamówień publicznych nie pozwalają na wykluczenie od udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego tych wykonawców, którzy łamią wolności związkowe określone w umowach międzynarodowych. Tym samym dyrektywa 2014/24/UE w zakresie przestrzegania obowiązków w dziedzinie prawa pracy oraz stosowania się do zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych nie jest prawidłowo wdrożona, gdyż nie wypełnia postulatu eliminowania z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego tych wykonawców, którzy naruszają obowiązki w zakresie prawa pracy, w tym w zakresie przestrzegania wolności związkowej. Prowadzi to do takiej sytuacji, gdy z dobrodziejstwa środków publicznych korzystają podmioty łamiące prawo. Jeśli naruszanie wolności związkowych nie wiąże się dla przedsiębiorstwa z dotkliwą sankcją w postaci wykluczenia z zamówień publicznych to oznacza, iż Państwo polskie taką sytuację akceptuje.

Zamówienia publiczne stanowią kluczowe narzędzie w realizacji celów społecznych. Z tego względu nie jest ani uzasadniona ani zrozumiała ciągła zwłoka polskiego ustawodawcy w uzupełnieniu katalogu podstaw fakultatywnego wykluczenia od udziału w zamówieniach publicznych o przypadki łamania wolności związkowych. Zamówienia publiczne odgrywają rolę ważnego instrumentu oddziaływania państwa na procesy gospodarcze i społeczne. Wskazuje się, iż zamówienia publiczne są istotnym instrumentem wpływu państwa na gospodarkę rynkową i są one jedną z form publicznoprawnej interwencji państwa na rynku. Dlatego zamówień publicznych nie można rozpatrywać tylko i wyłącznie jako instrumentu prawnego, lecz również jako instrument ekonomiczny, kształtujący pozycję zamawiającego i wykonawcy zarówno pod względem prawnym, jak i gospodarczym [Nowicki H., 2013, Wprowadzenie do systemu zamówień publicznych, [w:] System zamówień publicznych w Polsce, Sadowy J. (red.), Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa].

O obowiązku wprowadzenia mechanizmu przestrzegania międzynarodowych standardów prawa pracy w tym wolności związkowych i układów zbiorowych pracy mówi również Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej. Przepisy tej dyrektywy powinny zostać wdrożone do dnia 24 listopada 2024 r. W art. 9 dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia zgodnie z dyrektywami 2014/23/UE, 2014/24/UE i 2014/25/UE odpowiednich środków w celu zapewnienia, aby przy udzielaniu zamówień publicznych lub koncesji i realizacji umów w sprawie zamówień publicznych lub umów koncesji wykonawcy i ich podwykonawcy przestrzegali mających zastosowanie obowiązków dotyczących wynagrodzeń, prawa organizowania się i rokowań zbiorowych mających na celu ustalanie wynagrodzeń, w obszarze prawa socjalnego i prawa pracy ustanowionych w prawie Unii, w prawie krajowym, w umowach zbiorowych lub w międzynarodowych przepisach prawa socjalnego i prawa pracy, w tym w Konwencji MOP nr 87 dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych z 1948 r. oraz w Konwencji MOP nr 98 dotyczącej stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych z 1949 r.

NSZZ „Solidarność” wielokrotnie wskazywała przy okazji nowelizacji ustawy – Prawo zamówień publicznych, iż dyrektywa 2014/24/UE nie jest właściwie implementowana w zakresie w jakim nie przewiduje się wyłączenia od możliwości ubiegania się o zamówienie publiczne wykonawcy łamiącego prawa związkowe. Kwestię te Związek podniósł również w maju tego roku, podczas opiniowania projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców (UD497) w uwagach do art. 42 projektu. W odpowiedzi na nasze uwagi Ministerstwo Rozwoju i Technologii, będące gospodarzem projektu, w wyjaśnieniach wskazało, iż postulowane przez Związek zmianynie mogły zostać wprowadzone na gruncie projektu UD 497 gdyż zawiera on „zmiany jednostkowe, częściowo związane z koniecznością pilnego dostosowania regulacji do zmieniających się przepisów unijnych” oraz że zasygnalizowana propozycja wprowadzenia zmian do art. 109 ustawy – Prawo zamówień publicznych zostanie poddana analizie w związku z planowaną ewaluacją ustawy Prawo zamówień publicznych. Mimo tych zapowiedzi ze strony Ministerstwa Rozwoju i Technologii oraz mimo tego, iż postulowana przez Związek zmiana dotycząca uzupełnienia treści art. 109 ustawy – Prawo zamówień publicznych również wynika z konieczności dostosowania regulacji do przepisów unijnych – dyrektywy 2014/24/UE -opiniowany projekt ustawy, zawierający w art. 39 propozycje zmian w ustawie Prawo zamówień publicznych nie zawiera postulowanych przez związek zmian art. 109, wymaganych przez dyrektywę 2014/24/UE. Biorąc pod uwagę przedmiot opiniowanej regulacji tj. zasady, iż z uzyskania certyfikatu o braku istnienia podstaw wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia, o których mowa w art. 108 ust. 1 pkt. 1-5. Ust. 2 oraz art. 109 ust. 1 pkt. 1-5 i 7-10 wynika domniemanie prawne (art. 9 ust. 1), że nie istnieje podstawa wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w zakresie stwierdzonym certyfikatem i jest to zgodne ze stanem rzeczywistym będzie prowadzić do sytuacji, gdy – przy braku wprowadzenia proponowanych przez Związek zmian – certyfikat o braku podstaw do wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego uzyskają również ci wykonawcy którzy łamią wolności związkowe, o których mowa w wiążących Polskę umowach międzynarodowych. Co gorsza, zgodnie z treścią uzasadnienia do projektu (str. 10) nie przewiduje się możliwości kwestionowania prawdziwości informacji zawartych w certyfikacji przez stronę trzecią. Oznacza to, iż prawdziwości informacji zawartych w certyfikacji nie będą mogły kwestionować np. zwalczane przez wykonawcę zakładowe organizacje związkowe działające u wykonawcy. To nie powinno mieć miejsca i nie może zyskać pozytywnej oceny. Mając pod uwagę społeczny wymiar zamówień publicznych, każdy kto posiada informacje prowadzące do podważenia prawdziwości informacji zawartych w certyfikacie powinien być uprawniony do żądania zawieszenia certyfikatu.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” postanawia dokonać zmiany w Decyzji Prezydium KK nr 107/23 ws. wyrażenia zgody na rozszerzenie zasięgu działania Organizacji Międzyzakładowej NSZZ ,,Solidarność” Funkcjonariuszy i Pracowników Policji Województwa Łódzkiego na pracodawcę prowadzącego działalność na terenie innego regionu niż region rejestrujący tę organizację, polegającej na uchyleniu pkt 6-8.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” uchyla Decyzję Prezydium KK nr 110/23 ws. dokonania zmian w Decyzji Prezydium KK nr 107/23 ws. wyrażenia zgody na rozszerzenie zasięgu działania Organizacji Międzyzakładowej NSZZ ,,Solidarność” Funkcjonariuszy i Pracowników Policji Województwa Łódzkiego na pracodawcę prowadzącego działalność na terenie innego regionu niż region rejestrujący tę organizację.

Decyzja wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zatwierdza regulamin kont poczty elektronicznej na serwerze solidarnosc.org.pl oraz wzór formularza zgłoszeniowego.