Dzień: 2025-06-25

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wnosi następujące uwagi do projektu ustawy Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi do lat 3 oraz innych ustaw z dnia 3 czerwca 2025 r.

Projekt ustawy wprowadza zmiany postulowane i oczekiwane przez środowiska opiekunów dzieci w wieku do lat 3. W projektowanym art. 1 wprowadza się zmiany do ustawy:

• zmiana formy organizacyjnej opiekuna dziennego z osobowej na instytucjonalną (art. 3 zmienianej ustawy), co ułatwi prowadzenie tejże działalności gospodarczej;
• nadaje się ochronę prawną z urzędu dla opiekuna w żłobku i klubie dziecięcym taką samą jak dla funkcjonariusza publicznego (dodawany art. 18ab ust. 1 i 2), co ma przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa opiekunów jak i podniesienia prestiżu samego zawodu;
• wprowadza się urlop szkoleniowy dla opiekunów w żłobku i klubie dziecięcym w wymiarze 16 godzin lub 2 dni roboczych (dodawany art. 18ac ust. 2). Jest to krok w dobrym kierunku, gdyż ułatwi opiekunom podnoszenie kwalifikacji do czego są zobowiązani ustawowo;
• wprowadza się nowy rejestr dla opiekunów dzieci do lat 3 (dodawany Rozdział 4b w art. 47 h). Jednak wątpliwości budzi zapis, który nie wymienia „niani” jako jednej z form opieki, zawartej w Rozdziale 6 zmienianej ustawy. Jest to wbrew intencji i uzasadnieniu zmiany tychże przepisów, zgodnie z którymi wszystkie instytucje opieki nad dziećmi będą zamieszczone w jednym rejestrze. Zdaniem NSZZ „Solidarność” jest to niedopatrzenie, które należy uzupełnić.

Ponadto w art. 7 projektu ustawy wprowadza zmiany do ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego obejmując możliwością skorzystania z ulg na przejazdy środkami publicznego transportu zbiorowego przez opiekuna małego dziecka zatrudnionego w żłobku, klubie dziecięcym i punkcie opieki dziennej. Przepisy te zostały zaproponowane wzorem ulg w tym zakresie dla nauczycieli przedszkolnych, którzy korzystają ze znacznie szerszych uprawnień, jak choćby dodatkowy urlop dla poratowania zdrowia. Świadomość opiekunów małych dzieci jest na tyle wysoka, iż oczekują podobnych rozwiązań w tym zakresie dla swojej grupy zawodowej. Zdaniem NSZZ „Solidarność” ustawodawca chcąc podnieść prestiż pracy opiekunów najmłodszych dzieci i zapobiec odejściom z zawodu, a także zachęcić nowych pracowników do podjęcia tej istotnej dla rozwoju małych dzieci i zasługującej na uznanie opieki, powinien rozważyć dodatkowe uprawnienia. Warto zauważyć, że różnicowanie uprawnień wśród zawodów opiekuńczo-wychowawczych może przyczynić się do niepotrzebnych konfliktów w środowisku.

Jednocześnie wątpliwości budzą projektowane przepisy ograniczające wymogi wobec opiekunów określone w ustawie o opiece nad dziećmi do lat 3:

• w zakresie art. 13 ust. 2 pkt. 1 zmienianej ustawy, obniżają wymagania dotyczące posiadanego doświadczenia pracy z dziećmi dla dyrektorów żłobka z 3 lat do 1 roku. Zdaniem NSZZ „Solidarność” zmiana jest niekorzystna i oczekujemy, że poza spełnieniem wymagań dotyczących kwalifikacji zawodowych kandydat na dyrektora placówki żłobkowej będzie posiadał przynajmniej 2 letnie doświadczenie pracy z dziećmi. Osoba, która organizuje pracę opiekunów musi bezwzględnie znać specyfikę pracy w instytucjonalnej opiece;
• w zmienianym art. 16 ust. 1 pkt 3 proponuje się istotne obniżenie kwalifikacji dla opiekunów żłobków i klubów dziecięcych, którzy mogą mieć wykształcenie zasadnicze zawodowe lub zasadnicze branżowe. Jest to duża niespójność. Co do zasady wymaga się od opiekunów dzieci kwalifikacji umożliwiających właściwe sprawowanie opieki, pielęgnacji, ale też edukacji. Sam kurs, którego wymiar czasu pracy planuje się wydłużyć z 280 godzin do 310 godzin nie jest wystarczający. Budzi to także wątpliwości natury organizacyjnej oraz zasad awansu zawodowego, wynagradzania pracowników za tą samą pracę i w tym samym wymiarze godzin, gdyż opiekunami są także osoby z wyższym kierunkowym i podyplomowym wykształceniem. Zdaniem NSZZ „Solidarność” wykształcenie na poziomie szkoły zawodowej lub branżowej I stopnia nie spełnia wymogu posiadania odpowiednich kwalifikacji do opieki nad małym dzieckiem. Dlatego wnosimy o określenie przepisu do wymogu wykształcenia co najmniej na poziomie średnim, uzupełnionego specjalistycznym kursem, o którym mowa powyżej;
• nie zrozumiała jest zmiana dotycząca art. 40c ust. 2 zmienianej ustawy, w którym w przypadku podnoszenia kwalifikacji przez opiekuna w ramach urlopu szkoleniowego, jego nieobecność skutkuje zamknięciem placówki. Zdaniem Prezydium KK, idąc za przykładem projektowanego art. 40b ust. 1, kiedy to podczas urlopu wypoczynkowego opiekuna, opieka nad dziećmi powinna być sprawowana w tym samym miejscu przez innego opiekuna w ramach zastępstwa. Takie rozwiązanie spowoduje spójność przepisów, ale także uchroni od dezorganizacji życia rodzinnego i zawodowego rodziców lub opiekunów małych dzieci.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” warunkuje pozytywną opinię zaproponowanych zmian w projekcie ustawy o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi do lat 3 oraz innych ustaw uwzględnieniem powyższych uwag.

Po przeprowadzeniu analizy projektu rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 maja 2025 r., zmieniającego przepisy dotyczące dokumentowania prawa do zasiłku macierzyńskiego oraz zasiłku pogrzebowego w przypadku martwego urodzenia dziecka także w sytuacjach, gdy nie jest możliwe ustalenie płci dziecka, Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wyraża następujący pogląd.

Projekt rozporządzenia wychodzi naprzeciw długo zgłaszanym postulatom społecznym, dotyczącym równego traktowania kobiet, które doświadczyły poronienia lub urodziły martwe dziecko, a które z powodu braku możliwości ustalenia płci dziecka nie mogły skorzystać z przysługujących świadczeń. Proponowane rozwiązania upraszczają procedury i eliminują konieczność przeprowadzania kosztownych i niepotrzebnie obciążających badań genetycznych. To krok we właściwym kierunku, zarówno z punktu widzenia ochrony praw pracowniczych, jak i elementarnej sprawiedliwości społecznej.

Jednocześnie Prezydium KK NSZZ „Solidarność” zwraca uwagę, że zaproponowane zmiany w formie aktu wykonawczego w istocie ingerują w normy prawa materialnego, ukształtowane obecnie na poziomie ustawowym. W szczególności projektowane rozporządzenie tworzy wyjątek od przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (art. 54 ust. 3), która wiąże możliwość wydania karty martwego urodzenia z ustaleniem płci dziecka. Tymczasem nowy akt wykonawczy przewiduje przyznanie prawa do świadczeń (zasiłku macierzyńskiego i pogrzebowego) bez konieczności sporządzenia aktu urodzenia, co de facto wprowadza nową kategorię dokumentów uprawniających do świadczeń, nieprzewidzianą przez ustawodawcę, w aktach rangi ustawowej.

Z perspektywy zasad techniki prawodawczej oraz hierarchii źródeł prawa takie rozwiązanie rodzi poważne wątpliwości co do jego konstytucyjności, może być uznane za przekroczenie delegacji ustawowej, a w przypadku ewentualnej kontroli sądowej podważone jako sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym.

W związku z powyższym, Prezydium KK NSZZ „Solidarność” rekomenduje, aby równolegle z procedowaniem rozporządzenia podjęto niezbędne działania legislacyjne w trzech ustawach, tj.:

1. Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego.
2. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
3. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Brak równoległej nowelizacji przepisów ustawowych prowadzi do niespójności systemowej, podważa przejrzystość porządku prawnego oraz stwarza ryzyko uznania przepisów wykonawczych za niezgodne z ustawą zasadniczą. Z tego względu Prezydium KK NSZZ „Solidarność” uznaje za konieczne objęcie projektowanej zmiany całościowym podejściem legislacyjnym. Oczekujemy, że strona rządowa odniesie się do zarysowanego wyżej problemu konstytucyjnego.