Prezydium KK NSZZ „Solidarność” pozytywnie opiniuje Wniosek Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego unijna pulę talentów COM (2023) 716.
Prezydium KK uznaje za prawidłowe rozwiązanie, zgodnie z którym od swobodnej decyzji państw członkowskich zależy: przystąpienie do platformy, modyfikacja wykazu zawodów deficytowych oraz możliwość stworzenia szczególnej procedury dla pracowników zrekrutowanych poprzez platformę.
Równocześnie, opiniując Wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiej i Rady ustanawiające europejską pulę talentów, Prezydium KK zwraca uwagę na dwie kwestie:
- Po pierwsze apelujemy o szybkie podjęcie prac nad kompleksową strategią migracyjną Polski. Uważamy, że powstanie takiego dokumentu i jego szerokie skonsultowanie jest kluczowe dla prawidłowego rozwoju gospodarczego i społecznego Polski.
- Po drugie ponownie zwracamy uwagę na konieczność równego traktowania obywateli państw trzecich zarobkujących w Polsce. W tym kontekście protestujemy przeciwko funkcjonowaniu w polskim porządku prawnym konstrukcji umowy o pomocy przy zbiorach, ze względu na brak zawartych w niej norm dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, czasu pracy, gwarancji wypoczynku i prawa do godnego wynagrodzenia. Jest to prekaryjna forma zatrudnienia na bazie której, de facto w Polsce, pracują wyłącznie obywatele państw trzecich. Wprowadzenie tego typu rozwiązań postrzegamy jako sprzeczne z Konstytucją RP i wiążącymi Polskę umowami międzynarodowymi.
Unijny zasób talentów ma stanowić odpowiedź na obserwowane w UE braki kadrowe. Występują one w wielu sektorach. Niedobory kadrowe wynikają w pierwszej kolejności z faktu, że europejskie społeczeństwa się starzeją, a liczba osób w wieku produkcyjnym każdego roku spada. Ponadto, w wielu sektorach warunki pracy są niskie lub praca w nich postrzegana jest jako trudna i pozbawiona prestiżu (za przykład może posłużyć sektor transportu drogowego). Odpowiedź na te wyzwania powinna stanowić fundament długookresowej polityki rynku pracy. Przedstawiona inicjatywa jawi się tylko jako rozwiązanie doraźne, a migracja zarobkowa nie może być jedynym rozwiązaniem. Podkreślamy szczególną potrzebę inwestowania w dostępne europejskie zasoby pracy. Dotyczy to zwłaszcza takiego kraju jak Polska, który nie jest zwykle docelowym i pożądanym miejscem imigracji zarobkowej. Jednym z głównych celów unijnego zasobu talentów powinno być zapewnienie równomiernego rozwoju zasobów ludzkich i całego rynku pracy we wszystkich krajach członkowskich.
Niemniej, sama inicjatywa zasobu talentów wydaje się działaniem oczekiwanym i zasadnym. Warto zauważyć, że swoisty program pilotażowy już się odbywa i bierze w nim udział Polska. Warto byłoby przeprowadzić podsumowanie tego programu i ocenić jego rezultaty oraz ewentualne słabości. Prezydium KK apeluje o to, by w takiej dyskusji brali udział partnerzy społeczni.
Niezależnie od tego, że sama inicjatywa jest oczekiwana i stanowi pożądaną alternatywę dla niekontrolowanej lub nie zawsze w pełni przejrzystej migracji do krajów UE, Prezydium KK wskazuje wątpliwości i uwagi dotyczące inicjatywy.
Nie mamy najmniejszych wątpliwości, że europejska polityka migracji zarobkowej powinna promować godną pracę, równe traktowanie, a także zapobiegać i chronić pracowników migrujących przed wyzyskiem i nadużyciami. Ta naczelna zasada powinna być realizowana przez pełne wdrożenie mechanizmów ochrony pracy w UE, w tym poprzez skuteczny system kontroli i sankcji, a także dalsze wsparcie dla działalności związków zawodowych i rokowań zbiorowych.
Ponadto, uważamy że europejscy partnerzy społeczni, a zwłaszcza związki zawodowe, powinni być włączeni w system zarządzania Europejskim zasobem talentów. Obecnie Wniosek jest w tej kwestii dość enigmatyczny.
Istotne jest również, by zapewnić wysoki standard uczciwej rekrutacji, w tym rozważyć zakaz nieuczciwych praktyk, opłat rekrutacyjnych i potrąceń. W sektorach wrażliwych na nadużycia finansowe należy zakazać pośredników i agencji, a także ściśle ograniczyć podwykonawstwo.
Powinno to opierać się na zasadach uczciwej rekrutacji MOP (General principles and operational guidelines for fair recruitment and Definition of recruitment fees and related costs, 2019).
Pojawia się również pytanie o to czy dalej będzie stosowany dotychczasowy system naboru pracowników z państw trzecich.