Relacja z XII Forum JBR
Rada Główna 2003
Falenty 22 – 23 maj 2003 rok
Zebranych na XII Forum Jednostek Badawczo – Rozwojowych powitał Przewodniczący Rady Głównej JBR prof. Zbigniew Śmieszek. Na wstępie stwierdził, że Forum odbywa się w okresie ważnym i trudnym dla społeczeństwa, gospodarki i państwa. Jest to okres ocen perspektyw i możliwości, nadziei i oczekiwań związanych z wejściem Polski do Unii Europejskiej, ale też ocen i wymogów z tym związanych. W dalszej części wystąpienia odniósł się do problemów rzutujących na sytuację nauki i jednostek badawczo-rozwojowych w naszym kraju. Zwrócił uwagę na stale malejący z roku na rok budżet nauki, omówił możliwości dotyczące przekształceń JBR, na skutek nowelizacji ustawy. Stwierdził również, że dziełem JBR jest około 80% wdrożeń i zastosowań. Wskazał na osiągnięcia wielu instytutów badawczych takich jak Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych, Przemysłowy Instytut Telekomunikacyjny, który za 2002 r. osiągnął zysk 19 mln zł zatrudniając 850 pracowników, Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów, Instytut Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, Instytut Energetyki, CIOP – PIB, Centrum Techniki Morskiej, Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Górnictwa EMAG, Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego, Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Instytut Badawczy Dróg i Mostów, Instytut Techniki Budowlanej, Państwowy Instytut Geologiczny, Instytut Technicznych Wyrobów Włókienniczych MORATEX. Na zakończenie wystąpienia przewodniczący RG JBR zachęcił do konstruktywnych wypowiedzi, ocen i dyskusji, które stanowić będą podstawę uchwał Forum, oraz do przedstawienia nowych propozycji i stanowisk czynnikom rządowym, parlamentarnym i organizacjom współpracującym z Radą.
Następnie głos zabrał przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Eugeniusz Chyłek
Podkreślił dobrą współpracę resortu z zespołem PO-6 oraz przedstawił propozycje dotyczące restrukturyzacji jednostek badawczo – rozwojowych podległych Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Według propozycji 2 jednostki są w likwidacji, 5 będzie połączonych, 2 są przygotowywane do likwidacji, a 2 inne do włączenia
Przedstawiciel Ministra Środowiska stwierdził, że podległe mu jednostki badawczo – rozwojowe pełnią rolę służb publicznych więc są niezbędne dla resortu. Po wejściu do Unii Europejskiej będą odgrywać dużą rolę ze względu na konieczność dostosowywania prawa w ochronie środowiska do prawa obowiązującego w UE.
Uważa, że JBR te powinny uzyskać status PIB-ów. Ponadto stwierdził, że konieczna jest współpraca resortu z Ministerstwem Nauki i Informatyzacji oraz Ministerstwem Finansów.
W imieniu Akademii Inżynierskiej działającej w oparciu o ustawę o stowarzyszeniach, która zrzesza twórców nowych technologii i przedsiębiorców zabrał głos prof. Bogdan Ney podkreślając dobrą współpracę między Radą Główną i Akademią Inżynierską. Stwierdził, że bez proprodukcyjnej polityki w państwie nie będzie rozwoju gospodarczego. Tego poglądu nie popierają i nie popierały ani klasy rządzące ani polityczne. Na zakończenie wypowiedzi nadał status zbiorowego członka Akademii Inżynierskiej trzem instytutom: Instytutowi Metali Nieżelaznych z Gliwic, Instytutowi Mechaniki Precyzyjnej i Instytutowi Badawczemu Dróg i Mostów z Warszawy.
Przedstawiciel Polskiej Agencja Rozwoju i Przedsiębiorczości, która Istnieje od 1 stycznia 2001 roku i podlega Ministerstwu Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej wystąpił z referatem pt. „Możliwości Współpracy JBR z PARP”.
Polska Agencja Rozwoju i Przedsiębiorczości posiada fundusze na dotacje i pożyczki dla przedsiębiorstw innowacyjnych głównie na szkolenia. Na Targach Poznańskich organizuje konkurs pod nazwą Polski Produkt Przyszłości.
Agencja będzie wspierać projekty „NOTOWSKIE” w fazie realizacji. Wysokość pożyczki do 75% kosztów przedsięwzięcia o wartości do 200 000 zł na 6 lat.
Świadczy także usługi doradcze lub szkoleniowe między innymi w zakresie akredytacji. Posiada fundusze na dotacje dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw w rozumieniu ustawy „Prawo o działalności gospodarczej „ z 1999 roku
Przedstawiciel Ministra Zdrowia - Dyrektor Departamentu Danielewicz – poinformował, że w resorcie funkcjonuje 12 JBR, które oprócz badań naukowych świadczą zdrowotne usługi. Zmiana finansowania świadczeń zdrowotnych w Polsce i zmiany w ustawie o JBR spowodowały , że powstała koncepcja powołania Narodowych Instytutów Zdrowia (na wzór zachodni). Powołany pod koniec 2001 roku zespół w Ministerstwie w skład, którego weszli przedstawiciele Ministra Zdrowia, Komitetu Badań Naukowych i Jednostek Badawczo – Rozwojowych opracował dokument pt. „Strategiczne kierunki Ministerstwa Zdrowia na lata 2001 – 2003”
Według opracowanego dokumentu mają powstać 4 Narodowe Instytuty:
- Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego w skład, którego wejdą: Centralne Laboratorium Surowic i Szczepionek, Instytut Leków, Państwowy Zakład Higieny oraz Instytut Żywności i Żywienia
- Narodowy Instytut Chorób Nowotworowych na bazie Instytutu Onkologii w Warszawie
- Instytut Chorób Serca na bazie Instytutu Kardiologii
- Instytut Matki i Dziecka
Inne instytuty takie jak: Medycyny Pracy z Łodzi, czy Gruźlicy i Chorób Płuc powinny uzyskać status PIB-u, jeszcze inne mają pozostać w niezmienionej formule prawnej, ale muszą podlec restrukturyzacji. Niektóre jak Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej zostaną włączone do Akademii Medycznych. Powyższa koncepcja może ulegnąć modyfikacji ze względu na to, że został powołany przez Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Socjalnej – Jacka Piechotę międzyresortowy zespół do restrukturyzacji JBR. Minister Zdrowia będzie wnioskował o nowelizację ustawy o jednostkach badawczo – rozwojowych, a także zmianę wydanych do niej rozporządzeń.
Profesor Włosiński przewodniczący IV Oddziału Polskiej Akademii Nauk stwierdził, że istniejąca współpraca pomiędzy placówkami PAN powinna być kontynuowana i stale poszerzana. Przypomniał również, że aktualnie prowadzony jest merytoryczny przegląd jednostek PAN.
Andrzej Siemaszko z Krajowego Punktu Kontaktowego poinformował, że Narodowy Plan Rozwoju przewiduje 12 mld Euro na lata 2004 – 2006, z tego 0,5 mld Euro na projekty celowe. Fundusze Strukturalne będą do wykorzystania na poziomie regionalnym w 30%.
Największe szanse na dalsze funkcjonowanie i pozyskiwanie środków na działalność będą miały:
- Centra Doskonałości i Kompetencji (te które już istnieją będą posiadały preferencje)
- Centra szkoleniowe (zawodowe, podyplomowe, doktoranckie, technologii itp.), istnieje możliwość przekształcenia się w Centrum Szkoleniowe
- Centra Zaawansowanych Technologii (połączone 5 – 10 Centrów Doskonałości) – duża przyszłość finansowa, możliwość otrzymania dużych dotacji
Należy składać projekty z dziedziny ekologii, odnawialnych źródeł energii. Przykładem mogą być powstałe sieci np. „ Zielona Energia”, „Polska Żywność”. Działalność powinna objąć zakres szkolenia rolników, certyfikacji produktów żywnościowych. Przy Centrum powinien powstać kierunek pomocy przedsiębiorstwom.
Unia tworzy Europejską Przestrzeń Badawczą konkurencyjną do USA i Japonii. Powstałe Centra mają większe szanse w 6 Programie Ramowym, Programie Marii Curie. Można będzie uzyskać wyższe wynagrodzenia za pracę w Projektach Europejskich poprzez dopłaty z funduszów unijnych.
Tomasz Kośmider reprezentujący Konsorcjum Technologii przedstawił referat pt. „Działalność JBR na rzecz rozwoju konkurencyjności polskiej gospodarki”.
Stwierdził, ze jedyna szansa na pozytywne zaprezentowanie się UE to JBR. Rola JBR dla przemysłu i gospodarki wzrasta. JBR stanowi jedyny znaczący czynnik, który może zapewnić wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki. Nie można dopuścić do likwidacji JBR-ów bo to znaczący potencjał. Należy natomiast wspierać tendencje łączeniowe. Konsorcjum, które reprezentuje posiada 10 członków w tym Centralny Instytut Pracy, KOMAG, Instytut Metali Nieżelaznych, Instytut Technologii Nafty. Konsorcjum koordynuje 3 projekty typu CRAFT.
Przewodniczący powołanego przez Ministra Jacka Piechotę Międzyresortowego Zespołu ds. restrukturyzacji jbr Eugeniusz Budny poinformował, że do prac w zespole nie przystąpiły Ministerstwa Finansów i Spraw Zagranicznych. Zespół przedstawi wyniki prac do 30 września b.r. Najwięcej JBR jest w Ministerstwie Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej 117. W skład zespołu wchodzą przedstawiciele JBR, oraz urzędnicy ministerstw, nie ma w nim osób w randze sekretarzy lub podsekretarzy stanu. JBR-y działają głównie w oparciu o ustawę o jbr i ustawę o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Po komercjalizacji JBR nie podlega ustawie o jbr.
Zespół przewiduje 4 kierunki restrukturyzacji.
- szybką prywatyzacja np. lising pracowniczy (pierwszeństwo dla tych co zadeklarowali tą formę przekształcenia)
- komercjalizację – tam gdzie duży majątek
- likwidację
- konsolidację jednostek
Zespół będzie zmierzał do wyłonienia 30 – 50% jednostek w wyniku rankingu (opublikowanego). Jeżeli jednostki osiągną nie mniej niż 150 pkt. rankingowych zostaną jbr-ami – wtedy wyłoni się kilkanaście nich kilkanaście PIB-ów.
Oczekuje się w dalszym ciągu oddolnego zaproponowania konsolidacji przez te jednostki, które dotychczas nie przedstawiły tej formy przekształcenia. Przewiduje się zwiększenie udziału państwa w strukturze jbr-ów. Powstanie lista jbr przewidzianych do komercjalizacji co oznacza podległość ustawie o spółkach. Jednostka taka będzie wtedy podlegać prawu o upadłości. Zespół spotyka się, co tydzień. Jest wspierany analizami Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Na przełomie czerwca i lipca powstanie wstępny materiał do dyskusji. Potem nastąpią konsultacje sektorowe. Zostanie uwzględnione zdanie Ministerstwa Rolnictwa, ponieważ autorzy propozycji restrukturyzacyjnych są przywiązani do swojej koncepcji. Przewodniczący apeluje o kontakt z zespołem w celu składania propozycji jak również konsultacji.
Antoni Świątek dyrektor OBR BOSMAL z Bielska – Białej skrytykował działalność służb celnych, które zwolniły jednostkę badawczo –rozwojową z cła na aparaturę, natomiast w wyniku przeprowadzonej kontroli nakazały wniesienie opłat za cło stwierdzając, że aparatura jest wykorzystywana do działalności komercyjnej. Ponieważ Komitet Badań Naukowych stwierdził, że aparatura jest wykorzystywana do celów zgodnych z jej przeznaczeniem sprawa toczy się w sądzie.
Minister Marek Bartosik Sekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Informatyzacji przedstawił Program Budowania Gospodarki Opartej Na Wiedzy WIK. Jest otwarty na dyskusję o Programie z Radą Główną. Stwierdził, że program różni się od kolejno przedstawianych Założeń Polityki Naukowej i Innowacyjnej, ponieważ zawiera: zadania, terminy i osoby odpowiedzialne za wykonanie.
Wiedza Informatyzacja Konkurencyjność
Cele strategiczne Nauki Polskiej w przededniu integracji z UE:
- rozwój gospodarki opartej na wiedzy
- tworzenie społeczeństwa informatycznego
- integracja z UE
Minister przedstawił jak kształtowały się nakłady budżetowe na B+R w Polsce:
W latach 2001/2002 spadek realny 18%,1991/2001 spadek realny 34 %. Do 2006 roku udział wydatków na naukę w PKB według podpisanych zobowiązań w stosunku do UE ma wzrosnąć do 1.5 %. Można jednak przewidywać, że przy założeniach MF dotyczących m.in. opcji zerowej nastąpi dalszy spadek finansowania o około 8.5 % do 2006 roku.
W celu wzmocnienie więzi nauki z gospodarką Ministerstwo Nauki i Informatyzacji proponuje ulgi podatkowe dla przedsiębiorstw i odliczenia od opodatkowania wydatków ponoszonych na naukę i prace rozwojowe w wysokości 50% tych wydatków. Dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw odliczenia w wysokości 100%. W przypadku zatwierdzenia opcji zerowej Programu Naprawy Finansów Budżetu Ministerstwo wystosuje dezyderat w sprawie stosowania ulg selektywnie w stosunku do realizatorów projektów celowych, zamawianych, badawczych rozwojowych. Trwają negocjacje z Ministerstwem Finansów.
Przekształcenia strukturalne KBN wpłyną bezpośrednio na reformę systemu polityki naukowej w zakresie:
- stworzenia preferencji rządowych dla określonych obszarów badań;
- koncentracji środków na projektach celowych zwykłych i zamawianych w najlepszych zespołach naukowych;
- stosowania warunków konkurencji o środki budżetowe na zadania naukowe
- silniejszego nadzóru nad wykorzystaniem środków zwłaszcza na działalność statutową;
- wstrzymania finansowania jednostek naukowych i zespołów słabych merytorycznie i nie rokujących rozwoju.
W dalszej części wystąpienia Minister przedstawił niektóre nowe rozwiązania w projekcie ustawy o finansowaniu nauki dotyczące finansowania programów i projektów badawczo – rozwojowych oraz działalności naukowej takich jednostek jak:
- Konsorcjum naukowe grupa jednostek organizacyjnych z przynajmniej jedną jednostką naukową podejmującą na podstawie umowy wspólne przedsięwzięcie obejmujące badania naukowe lub prace rozwojowe, albo inwestycje służące nauce,
- Sieć naukowa – grupa jednostek naukowych posiadających osobowość prawną, podejmujących na podstawie porozumienia zorganizowaną współpracę związaną z prowadzonymi przez nie w sposób ciągły badaniami naukowymi lub pracami rozwojowymi,
- Program ramowy ministra określający priorytetowe kierunki badań naukowych i prac rozwojowych służące realizacji polityki naukowej i naukowo technicznej państwa.
- Program lub przedsięwzięcie określone przez ministra w zakresie programu ramowego (rozwój młodej kadry, stypendia, rozwój infrastruktury informatycznej i informacyjnej, dostosowanie infrastruktury nauki i kadr naukowych dla potrzeb polityki naukowej i naukowo technicznej
- Projekt badawczy rozwojowy – zadanie badawcze dla MiŚP
- Projekt celowy zgłoszony przez samorządy
W ustawie przewidziano powołanie zespołu do spraw odwoławczych wyłonionego z członków Rady Nauki Polskiej na czas określony. Rada Nauki będzie liczyła 70 osób, w tym 50 z wyboru. Kadencja Rady ma trwać 4 lata
Po wejściu w życie ustawy o finansowaniu nauki MNiI zajmie się opracowaniem nowego systemem kategoryzacji, który pozwoli na lepszą ocenę jednostek działających w różnych pionach nauki.
Minister przedstawił nowy schemat organizacyjny resortu, w którym jest nowy Departament ds. Informatyzacji. Położył nacisk na projekty związane ze szkoleniem i kształceniem, ponieważ Unia Europejska przeznacza na tego typu prace duże środki finansowe. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004 – 2006 przewiduje finansowanie projektów celowych koordynowanych przez marszałków w tym okresie w kwocie 0.5 mld zł. Ponadto skrytykował przeznaczanie środków przyznanych na działalność statutową na fundusz płac w Uczelniach.
Jerzy Błażejowski Przewodniczący Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego stwierdził, że podstawą innowacyjności jest przygotowanie kadr i absolwentów. Kształcenie powinno być ogólne i dostosowane do potrzeb gospodarki. Ideologia kształcenia powinna uwzględniać kreatywność, wiedza powinna być stale unowocześniana. W sprawie powiązania nauki z gospodarką zwrócił uwagę na konieczność realizacji wspólnych doktoratów, prowadzenia praktyk studenckich w jbr-ach, organizowania studiów podyplomowych. Stwierdził, że środki na badania własne powinny być ulokowane w Szkołach Wyższych, a politykę naukową powinien ustalać rząd i instytucje jemu podległe.
Prezes Naczelnej Organizacji Technicznej - Wojciech Ratyński poinformował, że w dniu 11 czerwca b.r. na Targach Poznańskich będzie zorganizowane stoisko NOT-u, na którym przedstawione będzie ponad 100 wdrożeń wynikających z realizacji grantów. NOT zawarł umowę z MNiI na finansowanie projektów badawczych realizowanych z MiŚP w kwocie 70 mln. zł na okres 3 lat. Na zakończenie Prezes zwrócił uwagę na złe rozwiązania ustawowe, z których wynika, że właścicielem wdrożenia lub technologii powstałej w wyniku realizacji grantu jest w całości firma, w której był realizowany. To rozwiązanie musi zostać prawnie zmienione.
Na zakończenie XII Forum podjęto wiele uchwał m.in. dotyczącą protestu Rady w sprawie likwidacji ulgi 50% kosztów uzyskania przychodu dla twórców.
Jerzy Dudek
<< Powrót do JBR
Pobierz plik
