To warto wiedzieć!

Wpływ załogi na funkcjonowanie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. To warto wiedzieć!

Jedną z podstawowych zasad pracy, wyrażoną w art. 16 Kodeksu pracy, jest ta, w myśl której pracodawca stosownie do możliwości i warunków zaspokaja bytowe, socjalne i kulturowe potrzeby swoich pracowników. Jest ona dobitnym wyrazem, że zatrudnienie pracownicze nie opiera się tylko na ekonomicznej relacji, w której pracodawca wypłaca pracownikom wynagrodzenie za pracę, ale jest także nasycona elementami socjalnymi, które kładą nacisk na uznanie osoby zatrudnionej nie tylko za wykonawcę pracy, ale także (a może przede wszystkim) za osobę, którą należy ocenić w dużo szerszej perspektywie (np. rodzinnej czy godnościowej).
Jednocześnie nie sposób nie zauważyć, że przywołany przepis Kodeksu pracy nie ma charakteru bezwzględnego, o czym świadczy sformułowanie odnoszące obowiązek pracodawcy do jego "możliwości i warunków", Powszechnie przyjmuje się, że praktyczną realizacją przywołanej zasady jest inny akt prawny, a mianowicie ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚS).

Ustawa ta określa zasady tworzenia przez pracodawców zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, zasady gospodarowania środkami tego funduszu, cele, na jakie można wydatkować te środki oraz krąg podmiotów uprawnionych do korzystania z niego (przy czym w regulaminie funduszu można ten krąg poszerzyć).
Niezwykle ważne jest, że ustawodawca, wprowadzając instytucję ZFŚS, przyjął, że co prawda środki na nim gromadzone są własnością pracodawcy, ale mimo tego nie ma on nad nim pełnego władztwa. Bardzo istotną rolę w kwestii jego funkcjonowania odgrywają bowiem sami zatrudnieni. Co ważne, ustawodawca zróżnicował wpływ załogi na fundusz w zależności od tego, czy w zakładzie pracy są związki zawodowe, czy też ich nie ma. Kluczowe znaczenie ma w tej kwestii art. 8 ust. 3 ustawy ZFŚS, zgodnie z którym zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowych z funduszu oraz zasady przeznaczenia środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie uzgadnianym z zakładowymi organizacjami związkowymi. Z kolei pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.
Warto wskazać, że w przypadku istnienia związków zawodowych zastosowanie znajduje także art. 27 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. który wskazuje, że w uzgadnianym regulaminie ustala się zasady wykorzystania funduszu, w tym podział środków na poszczególne cele i rodzaje działalności. Zestawienie obu przepisów (tj. art. 8 ust. 3 ustawy ZFŚS oraz 27 ust. 1 ustawy związkowej) prowadzi do wniosku, że kompetencje przyznane związkom gwarantują im wpływ na dwie sfery funkcjonowania funduszu. Po pierwsze ustalenia samych zasad jego działania, czyli np. wskazywania kręgu uprawnionych, rodzajów świadczeń finansowych z funduszu, powoływania tzw. komisji socjalnej i jej składu. Po drugie zaś na podział środków funduszu, czyli podejmowanie konkretnych decyzji indywidualnych.
W przypadku, kiedy związki zawodowe nie działają u danego pracodawcy, wówczas zakres uprawnień pracownika wybranego przez załogę wynika tylko z art. 8 ust. 3 ustawy ZFŚS. Należy przy tym podkreślić, że ustawa ZFŚS jednoznacznie wskazuje, że jedynym trybem wskazania uprawnionego pracownika jest wybór przez załogę, a zatem nie jest dopuszczalne wyznaczenie go przez pracodawcę.

dr hab. Jakub Szmit, specjalista z zakresu prawa pracy
źródło: solidarnosc.gda.pl

Więcej o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych dowiesz się z naszej strony:
https://www.solidarnosc.org.pl/.../zakladowy-fundusz...