Wchodząca w życie od 1 stycznia br nowelizacja ustawy o związkach zawodowych wprowadza m.in. nowe regulacje dot. informowania pracodawcy o liczebności członków
działającej u niego organizacji związkowej. Wraz z nowymi uprawnieniami, pojawiły się też nowe obowiązki, których niewypełnienie może skutkować nawet utratą uprawnień zakładowej
organizacji związkowej.
Poniżej prezentujemy tekst zawierający opis szczegółowych rozwiązań zawartych w nowelizacji:
W dniu 1 stycznia 2019 r. w życie weszły przepisy ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018. poz. 1608),
dalej:u.z.z. Przepisem ustawy, który wejdzie w życie w terminie późniejszym (tj. 23 sierpnia 2019 r.) jest art. 253 ust. 6 u.z.z. Nowelizacja wprowadza szereg zmian do
ustawy o związkach zawodowych. Jedna z nich dotyczy informacji o liczbie członków związku przekazywanych pracodawcy. Kwestie te uregulowane są w art. 251 u.z.z., który od 1
stycznia 2019 r. przyjmuje następujące brzmienie:
„Art. 251. 1. Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej 10 członków będących:
1) pracownikami u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji lub
2) innymi niż pracownicy osobami wykonującymi pracę zarobkową, które świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy objętego działaniem tej organizacji.
2. Organizacja, o której mowa w ust. 1, przedstawia pracodawcy, co 6 miesięcy - według stanu na dzień 30 czerwca i 31 grudnia - w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po
tym okresie, informację o liczbie członków, o których mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 3.
3. Organizacja wskazana w ust. 1, która została utworzona w ciągu 6-miesięcznego okresu sprawozdawczego, przedstawia pracodawcy pierwszą informację o liczbie członków - według
stanu na dzień złożenia informacji - w terminie 2 miesięcy od dnia utworzenia organizacji związkowej. Przedstawienie informacji w terminie określonym w zdaniu poprzednim nie
wyłącza obowiązku złożenia przez tę organizację informacji w terminie, o którym mowa w ust. 2.
4. Informacja, o której mowa w ust. 2 lub 3, jest udostępniana przez pracodawcę do wglądu innej działającej u niego organizacji związkowej na pisemny wniosek tej
organizacji.
5. Jeżeli osoba wykonująca pracę zarobkową należy do więcej niż jednej zakładowej organizacji związkowej u danego pracodawcy, przy ustalaniu liczby członków zrzeszonych w
organizacji związkowej, o której mowa w ust. 1, osoba ta może być uwzględniona tylko jako członek jednej wskazanej przez siebie zakładowej organizacji związkowej.
6. Organizacji, która nie wypełniła w terminie obowiązków, o których mowa w ust. 2 lub 3, nie przysługują uprawnienia zakładowej organizacji związkowej do czasu wykonania tych
obowiązków.
7. Pracodawca lub działająca u niego organizacja związkowa może zgłosić pisemne zastrzeżenie co do liczebności danej zakładowej organizacji związkowej w terminie 30 dni od dnia
przedstawienia przez tę organizację informacji, o której mowa w ust. 2 lub 3.
8. W przypadku, o którym mowa w ust. 7, zakładowa organizacja związkowa, wobec której zostało zgłoszone zastrzeżenie, występuje do sądu rejonowego - sądu pracy właściwego ze
względu na siedzibę pracodawcy z wnioskiem o ustalenie liczby członków na ostatni dzień danego półrocza. Zakładowa organizacja związkowa może również z własnej inicjatywy
wystąpić z wnioskiem o ustalenie liczby członków. Sąd wydaje w tej sprawie orzeczenie w terminie 60 dni od dnia złożenia wniosku, w trybie przepisów ustawy z dnia 17 listopada
1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.
9. Organizacji związkowej, która w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia zastrzeżenia nie wystąpiła do sądu, nie przysługują uprawnienia zakładowej organizacji związkowej do czasu
wykonania tego obowiązku.
10. W postępowaniu sądowym do przetwarzania danych ujawniających przynależność związkową osób wykonujących pracę zarobkową jest upoważniony wyłącznie sąd oraz osoby działające w
imieniu zakładowej organizacji związkowej, która złożyła wniosek o ustalenie liczby jej członków.
11. Przy ustalaniu uprawnień organizacji związkowej bierze się pod uwagę odpowiednio liczbę jej członków podaną w informacji, o której mowa w ust. 2 lub 3, albo liczbę tych
członków ustaloną przez sąd w trybie określonym w ust. 8. Zmiany stanu liczbowego, które nastąpią w ciągu 6-miesięcznego okresu sprawozdawczego, pozostają bez wpływu na te
uprawnienia.
12. Jeżeli uprzednio zgłoszone przez pracodawcę lub zakładową organizację związkową, o której mowa w ust. 7, zastrzeżenie co do liczebności danej zakładowej organizacji
związkowej okazało się bezpodstawne, ponowne zgłoszenie przez te podmioty zastrzeżenia co do liczebności tej samej organizacji związkowej może nastąpić nie wcześniej niż po
upływie roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie ustalenia liczby członków tej organizacji."
Omawiany przepis w sposób częściowo odmienny od obecnego reguluje sposób ustalania liczby członków zakładowej organizacji związkowej, wprowadza nowe uprawnienia ale również
związane z nimi obowiązki i skutki ich nie wypełnienia. W kontekście wprowadzonych zmian ważne jest, co powinno stanowić treść „informacji o liczbie członków związku”,
którą zakładowa organizacja związkowa powinna przekazać pracodawcy do dnia 10 stycznia 2019 r. Od 1 stycznia 2019 r., zgodnie z nowym brzmieniem art. 251 ust. 1 uprawnienia
zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej 10 członków będących:
1) pracownikami u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji lub
2) innymi niż pracownicy osobami wykonującymi pracę zarobkową, które świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy objętego działaniem tej organizacji.
Powyższy przepis inaczej niż dotychczas reguluje kategorie osób, które będą uwzględnianie przy ustalaniu liczby członków związku, w celu uzyskania lub utrzymania statusu
zakładowej organizacji związkowej. Do tej pory przy ustalaniu liczby członków związku przekazywanej pracodawcy wliczało się pracowników lub osoby wykonujące pracę na podstawie
umowy o pracę nakładcza u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo funkcjonariuszy o których mowa w art. 2 ust. 6 pełniących służbę w jednostkach objętych działaniem
tej organizacji.
Od 1 stycznia 2019 r. osobami, które uwzględnia się przy ustalaniu liczby członków zakładowej organizacji związkowej, przekazywanej pracodawcy są pracownicy pracodawcy objętego
działaniem tej organizacji lub inne niż pracownicy osoby wykonujące pracę zarobkową, które świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy objętego działaniem tej
organizacji.
Ustęp 2 zawiera regulacje dotyczące terminów: dnia na jaki ustala się liczbę członków związku i dnia do którego informacja o liczbie członków związku powinna być przekazana
pracodawcy. I tak od dnia 1 stycznia 2019 r. Organizacja przedstawia pracodawcy, co 6 miesięcy - według stanu na dzień 30 czerwca i 31 grudnia - w terminie do 10 dnia
miesiąca następującego po tym okresie. Innymi słowy stan na 31 grudnia podajemy do 10 stycznia a stan na 30 czerwca podajemy do 10 lipca.
I tu pojawia się problem praktyczny. Informacja o liczbie członków związku ma być podana w terminie wskazanym w nowym brzmieniu przepisu (termin ten jest taki sam jak obecnie) ale
według stanu na dzień przed wejściem w życie nowelizacji. Liczba członków związku ustalana będzie zatem na dzień 31 grudnia 2018 tj. na dzień w którym ustawa o związkach
zawodowych nie przewiduje możliwości członkostwa w związku zawodowym niektórych osób o których mowa w art. 251 ust. 1 pkt. 2 tj. osób zatrudnionych na umowach
cywilnoprawnych
W ustawie brak jest przepisów przejściowych regulujących kwestię w jaki sposób zatem ustalić liczbę członków związku. Brak jest podstaw, by liczbę członków związku ustalać na
podstawie nowych zasad.
Pewną wskazówkę mógłby stanowić art. 17 ustawy zmieniającej stanowiący, iż osobom będącym w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy członkami związków zawodowych przysługują
uprawnienia na zasadach dotychczasowych. Jednak przywołany przepis reguluje uprawnienia członków związku. Nie będzie on jednak miał zastosowania do uprawnień samej
organizacji związkowej. Jak wiemy Statut NSZZ „Solidarność” już dziś dopuszcza członkostwo w Związku osób zatrudnionych na umowie cywilnej. Brak jest jednak podstawy
prawnej do wliczenia tych członków związku do liczby członków związku, o której mowa w art. 251 ust. 1, gdyż liczbę tę będzie ustalać się według stanu na dzień
31 grudnia 2018 a w konsekwencji, według stanu prawnego na ten dzień. Dobrą informacją jest to, iż organizacja związkowa nie będzie zobowiązana do pobrania od swoich
członków informacji, czy należą oni do więcej niż jednej organizacji związkowej oraz w przypadku pozytywnej odpowiedzi, do pobrania oświadczenia, iż dana organizacja
zakładowa jest tą wskazaną przez członka związku do uwzględnienia go w liczbie członków związku. § 8 ust. 3 Statutu NSZZ „Solidarność” zakazuje członkom NSZZ
„Solidarność” przynależności do innego związku zawodowego zarejestrowanego w Polsce, nie przesadza to jednak, iż zakładowa organizacja związkowa zawsze będzie zwolniona z
obowiązku pobrania stosownego oświadczenia.
Mimo, iż liczba członków związku będzie ustalana na starych zasadach, to po bezskutecznym upływie terminu na złożenie informacji o liczbie członków związku zastosowanie znajdzie
sankcja, o której mowa w art. 251 ust. 6. u.z.z Oznacza to, iż organizacja, która nie przekaże pracodawcy do dnia 10 stycznia 2019 r. informacji o liczbie członków
związku, zostanie z mocy prawa pozbawiona uprawnień zakładowej organizacji związkowej. Uprawnienia te zostaną przywrócone, również z mocy prawa, z chwilą przedstawienia
pracodawcy, przez tę organizację, informacji o liczbie członków związku.
Nowym uprawnieniem, które dotyczy informacji o liczbie członków związku przekazanej przez organizację związkową NSZZ „Solidarność” do dnia 10 stycznia 2019 r. jest
uprawnienie innej działającej u pracodawcy zakładowej organizacji związkowej do uzyskania wglądu do tej informacji o liczbie członków związku. Uprawnienie to będzie się
realizowało poprzez złożenie pracodawcy pisemnego wniosku o wgląd do przekazanej mu przez inną organizację związkową informacji o liczbie członków związku. W przypadku
złożenia stosownego wniosku, na pracodawcy będzie spoczywał obowiązek udostępnienia informacji. Ustawa nie wskazuje szczegółowo, w jaki sposób owo udostępnienie powinno zostać
zrealizowane.
Ustawa nie wprowadza tym samym żadnych ograniczeń sposobu udostępnienia informacji. Nie ulega wątpliwości, iż powinno ono zostać dokonane w taki sposób, by organizacja wnioskująca
o udostępnienie informacjami mogła się z tymi informacjami zapoznać. Ustawa nie wskazuje również terminu w jakim pracodawca ową informację powinien udostępnić. Tu za
wskazówkę może służyć art. 251 ust. 7 u.z.z w brzmieniu po 31 grudnia 2018 r. stanowiący, iż pracodawca lub działająca u niego organizacja związkowa może zgłosić pisemne
zastrzeżenie co do liczebności danej zakładowej organizacji związkowej w terminie 30 dni od dnia przedstawienia przez tę organizację informacji. Mając na względzie, iż termin na
złożenie zastrzeżeń co do liczebności innej organizacji związkowej działającej u pracodawcy mija z upływem 30 dni od dnia przedstawienia przez tę organizację informacji,
pracodawca nie powinien ociągać się z udostępnieniem wnioskowanej informacji o liczbie członków innej organizacji związkowej.
Co prawda u.z.z nie zawiera sankcji za brak udostępnienia wnioskowanej informacji o liczbie członków innej organizacji związkowej, jednak brak przekazania informacji lub
przekazanie jej z nieuzasadnioną zwłoką, skutkiem czego będzie brak możliwości skorzystania przez organizację związkową z uprawnienia o którym mowa w ust. 7, naraża pracodawcę na
uzasadniony zarzut utrudniania działalności związkowej.
Następną zmianą która może znaleźć zastosowanie w praktyce jest nowe uprawnienie pracodawcy jak i działającej u niego zakładowej organizacji związkowej do poddania
kontroli sądowej informacji o liczbie członków związku innej organizacji związkowej. Kwestia ta jest uregulowana w art. 251 ust. 7-9 u.z.z. Pracodawca lub zakładowa
organizacja związkowa może zakwestionować liczbę członków związku wskazaną w przekazanej informacji o liczbie członków związku. Termin na złożenie pisemnego zastrzeżenia wynosi 30
dni od dnia przekazania pracodawcy informacji o liczbie członków związku przez organizację związkową, której informacja o liczbie członków związku jest kwestionowana. Zastrzeżenie
składa się bezpośrednio do tej organizacji. W przypadku, gdy zastrzeżenie zostanie złożone, organizacja ta w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia (wpływu), ma obowiązek wystąpić do
sądu rejonowego, sądu pracy właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy z wnioskiem o ustalenie liczby członków na ostatni dzień danego półrocza. W przypadku informacji
składanej w styczniu 2019 r. będzie to stan na dzień 31 grudnia 2018 r.
W przypadku gdy organizacja związkowa, której liczba członków związku jest kwestionowana nie złoży w terminie stosownego wniosku do sądu, z upływem terminu organizacja ta traci, z
mocy prawa, uprawnienia zakładowej organizacji związkowej. Uprawnienia te zostaną przywrócone, również z mocy prawa, z chwilą złożenia do sądu, przez tę organizację,
wniosku o ustalenie liczby członków związku.
ek/mb
