Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi

Odpowiedzialność materialna za mienie powierzone występuje w dwóch postaciach: indywidualna (gdy mienie powierzono jednemu pracownikowi) i wspólna (gdy powierzono mienie co najmniej dwóm pracownikom na podstawie umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej).

W artykule 124 k.p § 1 czytamy, że pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. Konstrukcja prawna tej regulacji pozwala wysnuć wniosek, iż odpowiedzialność pracownika wyraża się w jego pełnej odpowiedzialności za powstałą szkodę, a także domniemaniu winy pracownika. Obowiązek zwrotu mienia dotyczy rzeczy oznaczonych co do tożsamości, np. laptopa, telefonu komórkowego, samochodu, narzędzi czy ubioru, natomiast obowiązek wyliczenia się z mienia dotyczy rzeczy oznaczonych co do gatunku, np. pieniędzy, znaczków pocztowych, jabłek.

Przesłanki odpowiedzialności

Warunkiem odpowiedzialności pracownika jest prawidłowe powierzenie mienia. Pracodawca powinien umożliwić pracownikowi obejrzenie rzeczy, sprawdzenie, w jakim stanie jest powierzane mu mienie (stan ilościowy i jakościowy). Istotne jest, by powierzenie mienia nastąpiło w taki sposób, aby pracownik wszedł w jego rzeczywiste posiadanie, mógł nim dysponować w warunkach zapewniających możliwość zabezpieczenia przed dostępem osób nieupoważnionych i utrzymania go w stanie zgodnym z jego przeznaczeniem, a następnie w odpowiednim terminie dokonać jego zwrotu lub wyliczyć się – pracownik ma obowiązek zwrócić rzecz (np. ubranie robocze, narzędzia) lub wyliczyć się z powierzonego mienia (np. gdy zostały mu powierzone pieniądze na zakup towaru, jest obowiązany dostarczyć pracodawcy zakupiony towar). Aby odpowiedzialność pracownika za szkodę w mieniu powierzonym mogła zaistnieć, muszą powstać ku temu odpowiednie przesłanki. Są nimi: prawidłowe powierzenie mienia i powstanie szkody, czyli nierozliczenie się lub niezwrócenie mienia. Powierzenie mienia następuje w dwóch przypadkach: – gdy pracownik jest zatrudniony na stanowisku związanym z odpowiedzialnością materialną, np. w magazynie lub sklepie – tutaj oprócz zawarcia umowy o pracę zawiera się z pracownikiem umowę o przyjęcie odpowiedzialności materialnej, a także potwierdza się mienie faktycznie przejęte przez pracownika (jego ilość i jakość); – gdy pracownik nie jest zatrudniony na stanowisku związanym z odpowiedzialnością materialną – w tym przypadku piecza nad mieniem wynika z faktu realizowania podstawowych zadań pracownika, np. obowiązku zwrócenia odzieży ochronnej, gdy ustaje stosunek pracy.

Podkreślenia wymaga, że odpowiedzialność materialna pracownika za mienie powierzone indywidualnie następuje po spełnieniu warunków uzasadniających taką odpowiedzialność, a także po przeprowadzeniu inwentaryzacji. Pracownik ponosi odpowiedzialność dopiero od chwili prawidłowego powierzenia mu mienia w warunkach, które umożliwiają nadzór nad tym mieniem.

Złożenie przez pracownika podpisu pod oświadczeniem o ponoszeniu tej odpowiedzialności nie decyduje o jej zaistnieniu, jeśli nie dojdzie do prawidłowego powierzenia mu mienia.

Fakt złożenia podpisu w oświadczeniu ma znaczenie wyłącznie dowodowe1 . Przy odpowiedzialności za mienie powierzone nie ma zastosowania art. 116 k.p. Przepis ten stwierdza bowiem, że pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody. Zawsze istnieje domniemanie winy pracownika. Pracodawca jest zobowiązany jedynie do wykazania, że powierzył pracownikowi mienie w sposób prawidłowy oraz że powstała w tym mieniu szkoda i w jakiej wysokości, natomiast pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.

Cechą charakteryzującą odpowiedzialność za szkody w powierzonym mieniu jest fakt ponoszenia przez pracownika pełnej odpowiedzialności za powstałą szkodę oraz domniemanie jego winy. W literaturze prawa pracy oraz w orzecznictwie sądowym podnosi się, iż pełna odpowiedzialność dotyczy zarówno rzeczywistej straty (damnum emergens), jak i utraconych korzyści (lucrum cessans). Te dwa elementy składowe wyrażają istotę pełnej odpowiedzialności, która znajduje zastosowanie nie tylko w przepisach prawa pracy. Z kolei domniemanie winy pracownika oznacza w praktyce brak obowiązku udowadniania przez pracodawcę, że szkoda powstała z winy pracownika oraz że jest wynikiem niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku zwrotu lub wyliczenia się z powierzonego mienia. W tym zakresie przyjmuje się domniemanie, że brak zwrotu lub wyliczenia się nastąpił z winy pracownika. Na nim zaś spoczywa ciężar wykazania, że niedobór powstał z przyczyn od niego niezależnych, np. pracodawca nie zapewnił odpowiedniego zabezpieczenia mienia, wskutek działań osób trzecich (w tym innych pracowników), którym nie można było zapobiec (np. kradzież), z przyczyn losowych.

Pracownik nie ponosi odpowiedzialności w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniła się do powstania lub zwiększenia szkody. Pracownik nie odpowiada również za szkody, jeżeli działał w granicach dopuszczalnego ryzyka. Aby przypisać pracownikowi odpowiedzialność za powierzone mienie, mię dzy naruszeniem obowiązku zwrotu lub wyliczenia się a szkodą musi występować związek przyczynowy, co oznacza, że wyrządzona szkoda jest normalnym (typowym) następstwem niedopełnienia tego obowiązku.

Sytuacje szczególne

Jeżeli szkoda w mieniu pracodawcy powstała na skutek kradzieży dokonanej przez osobę trzecią, a pracownik nie przyczynił się do jej powstania lub zwiększenia poprzez niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku dbałości o mienie pracodawcy, a tym samym nie można przypisać mu winy, nie ma podstaw do ponoszenia przez pracownika odpowiedzialności materialnej z tego tytułu. Przykładowo, pracownik został zatrudniony na stanowisku kierownika magazynu. Pracodawca powierzył mu składowane tam komputery i telefony, nie zabezpieczył jednak właściwie dostępu do towaru. W magazynie nie było zabezpieczeń, a klucze do niego dostawali po godzinach pracy także ochroniarze. W takim przypadku pracownik może uchylić się od odpowiedzialności albo dochodzić obniżenia odszkodowania. Pracownik co do zasady odpowiada w pełnej wysokości za szkodę w powierzonym mieniu, czyli płaci odszkodowanie w pełnej wysokości, istnieją jednak odstępstwa od tej reguły.

dalsza część  LINK POD FOTOGRAFIĄ  (nasza strona „zakładka prawna”) 

Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi

Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi