Radosna niepodległość

(11.11.2010) Mija 92 lata od odzyskania przez Polskę niepodległości. Obok 3 maja i 31 sierpnia to jedno radośniejszych naszych świąt narodowych. To również dzień wolny od pracy.

11 listopada obchodzimy, jako upamiętnienie rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległego bytu państwowego w 1918 roku po 123 latach od rozbiorów dokonanych przez Austrię, Prusy i Rosję.

Święto Niepodległości ustanowiono 23 kwietnia 1937 r., prawie 20 lat po odzyskaniu niepodległości. Łatwo policzyć, że do wybuchu II wojny światowej święto obchodzono tylko dwa razy – w roku 1937 i 1938.

W roku 1945 władze komunistyczne świętem państwowym uczyniły dzień 22 lipca – datę podpisania Manifestu PKWN, jako Narodowe Święto Odrodzenia Polski. O 11 listopada nie jednak zapomniano. Chociaż manifestacje organizowane tego dnia były nielegalne. Pewnie jednym z nielicznych wyjątków była manifestacja zorganizowana w 11 listopada 1980 r. w Gdańsku.


11 listopada 1980 r., Gdańsk. Manifestacja przy pomniku Jana III Sobieskiego. fot. Grzegorz Szrejter, z Archiwum Komisji Krajowej NSZZ "S"

- To była pierwsza, niezależna, legalna i bez intrewencji milicji, manifestacja na mieście po Sierpniu'80. Została zorganizowana przez "Solidarność" i Ruch Młodej Polski. Miałem wówczas 21 lat i to było silne przeżycie, ponieważ było bardzo dużo ludzi, przemówienia ważnych osób, m.in. Lecha Wałęsy. Później, dopiero pod koniec lat 80 udało się coś tego dnia zorganizować - mówi Leszek Biernacki, współorganizator Niezależnego Zrzeszenia Studentów na Uniwersytecie Gdańskim.

Święto obchodzone 11 listopada zostało przywrócone przez Sejm PRL-u IX kadencji ustawą z 15 lutego 1989, lecz pod nieco zmienioną nazwą: Narodowe Święto Niepodległości.

Co się wydarzyło 11 listopada 1918 r.?

Jesienią 1918 r. dobiegała końca I wojna światowa, która przyniosła klęskę wszystkim trzem zaborcom. Rosja pogrążyła się w zamęcie rewolucji i wojnie domowej, wielonarodowa monarchia austro-węgierska rozpadała się i chyliła ku upadkowi, a Niemcy uginały się pod naporem wojsk Ententy. Widząc klęskę zaborców, Polacy zaczęli przejmować władzę wojskową i cywilną tworząc zręby przyszłego państwa. 28 października 1918 roku w Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna, która zaczęła przejmować władzę z rąk Austriaków na terenie Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Przypieczętowaniem jej dzieła było w kilka dni później rozbrojenie załogi austriackiej przez członków konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej oraz legionistów i młodzież.

W nocy z 6 na 7 listopada powstał w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej pod kierownictwem Ignacego Daszyńskiego, w którego skład weszli przedstawiciele PPS, PPSD i PSL „Wyzwolenie”. Równocześnie podległe rządowi oddziały przystąpiły do rozbrajania wojsk okupacyjnych na Lubelszczyźnie i Kielecczyźnie.

W tym właśnie czasie powrócił do kraju Józef Piłsudski, więziony od lipca 1917 roku przez Niemców. 10 listopada 1918 roku przybył on do Warszawy. Jego przyjazd wywołał entuzjazm ludność stolicy i masowe rozbrajanie okupantów na terenie całej Kongresówki.

11 listopada Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu Naczelne Dowództwo nad formującym się Wojskiem Polskim, a trzy dni później przekazała mu całą władzę cywilną. Dzień wcześniej podporządkował mu się również Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie. Józef Piłsudski powołał nowy centralny rząd, który 21 listopada wydał manifest zapowiadający reformę rolną i nacjonalizację niektórych gałęzi przemysłu, uzależniając jednak ich przeprowadzenie od postanowień przyszłego Sejmu Ustawodawczego. 22 listopada Józef Piłsudski ogłosił się Naczelnikiem Państwa i razem z premierem podpisał dekret o tymczasowych władzach Republiki Polskiej.

Dział Informacji KK