NSZZ "Solidarność" Ziemi Sokólskiej

Dnia 18 grudnia 1980 r. w Sokółce miało miejsce pierwsze spotkanie wszystkich komisji zakładowych nowotworzonego Związku NSZZ „Solidarność”. Tego dnia powstała Terenowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” w Sokółce, której przewodniczącym został Kazimierz Kossakowski – nauczyciel Zespołu Szkół Ogólnokształacących, a jego zastępcą Bronisław Błahuszewski – kierowca PKS. Siedzibą TKK były obiekty Zakładów Stolarki Budowlanej, największy pracodawca w okolicy.



Na przełomie 1980 i 1981 r. podjęto rozmowy z władzami miasta, jak również rozszerzono grono TKK o przedstawicieli wielu zakładów pracy, w których powstała „Solidarność”.
Na posiedzeniu TKK w dniu 19 stycznia 1981 r. powstała myśl ufundowania sztandaru TKK NSZZ „Solidarność”. Projekt Bronisława Czaplejewicza i Lechosławy Nowosadko miał zostać przedstawiony po akceptacji poszczególnym Komisjom Zakładowym z terenu miasta. Przy TKK został powstał Komitet Fundacji Sztandaru, na czele, którego stała Alina Szomko. W jego skład weszli również Norberta Mierzejewska i Helena Omahel. Sztandar został ufundowany ze składek członków Związku i z ofiar sympatyków. Datki były zbierane na terenie zakładów pracy przez działaczy Związku .

Sztandar został wykonany z materiału brokatowego w kolorze białym i niebieskim. Na jednej stronie sztandaru ręcznie wyszyty był wizerunek Matki Bożej Miłosierdzia i napis „Pod Twoją obronę uciekamy się”, a na drugiej stronie był orzeł i napis „Wolność – Sprawiedliwość”, a niżej napis „NSZZ „Solidarność” / Region Sokółka”. Sztandar wykonała Anna Dziewiątkowska, mieszkanka Sokółki, która go własnoręcznie uszyła i wyhaftowała. Elementy malowane na sztandarze wykonała Lucyna Łuckiewicz. Drzewiec do sztandaru, zwieńczony orłem, również został wykonany na miejscu w pracowni stolarskiej przez Władysława Borowskiego. Zrobiony był z jesionu, polakierowany lakierem bezbarwnym .

Dnia 5 marca rezygnację z funkcji przewodniczącego TKK w Sokółce złożył Kazimierz Kossakowski. Dwa tygodnie później przeprowadzono wybory do Prezydium TKK. Składało się ono z dziewięciu osób, przedstawicieli sokolskich zakładów pracy. Na czele TKK stanął Krzysztof Krasiński, pracownik Rejonu Energetycznego w Sokółce. W skład Prezydium TKK weszły następujące osoby: Czesław Oszer ze „Spomaszu”, Marian Peliksza – „Stolbud”, Krzysztof Ignatowicz - „Budopol” Pisz, Andrzej Sienkiewicz – GS Sokółka, Bronisław Błachuszewski – PKS Sokółka, Zofia Juszkiewicz – Zespół  Opieki Zdrowotnej, Barbara Łapacz – CPN, Zakład Buchwałowo i Jolanta Sagan – Oświata Sokółka.  

Dnia 1 maja 1981 r. zamiast udziału w pochodzie pierwszomajowym członkowie Związku zakupili w kościele parafialnym pod wezwaniem św. Antoniego mszę św., w której uczestniczyli. W ten sposób, podobnie, jak w Białymstoku, obchodzono po raz pierwszy Święto Ludzi Pracy w sposób religijny.

Dnia 27 czerwca 1981 r. w miejscowym kościele o godz. 10.00 została odprawiona msza św., po której wyruszyła piesza pielgrzymka do sanktuarium maryjnego w Różanymstoku. Wśród pielgrzymów spieszących na koronację Obrazu Matki Bożej Różanostockiej byli również członkowie Związku NSZZ „Solidarność” niosący swój sztandar, który miał zostać poświęcony w czasie religijnych uroczystości .
Bardzo barwnie wejście pielgrzymki z Sokółki do Różanegostoku opisał ks. Stanisław Strzelecki, świadek tych wydarzeń: W czasie kazania [27 czerwca 1981 r., podczas mszy św. o godz. 18.00] gdzieś od strony Siderki zaczęły dobiegać głuche grzmoty. W Różanymstoku trwałą wszakże pogoda i nic nie zakłócało akcji liturgicznej. W pewnym momencie, na gościńcu wiodącym od stacji kolejowej, pojawiła się wielka rzesza ludzi, licząca może kilka tysięcy osób. Udali się najpierw do kościoła, a potem włączyli się do uczestnictwa w trwającym nabożeństwie. Napisy na transparentach pozwoliły zorientować się, że należą one do „solidarności” z Sokółki. Okazało się później, że jest to pielgrzymka z dekanatu sokólskiego, głównie z Sokółki i Kuźnicy .

Podczas uroczystości koronacyjnych obrazu Matki Boskiej w sanktuarium w Różanymstoku, trwających w sumie dwa dni, już pierwszego dnia uroczystości ks. kardynał Henryk Gulbinowicz, metropolita wrocławski, podczas kazania wygłoszonego w wigilię uroczystości poświęcenia obrazu, jak również w piątą rocznicę sakry biskupiej Edwarda Kisiela, administratora apostolskiej archidiecezji w Białymstoku, wspomniał o NSZZ „Solidarność”: Gratulujemy też szczerze, że Lud Białostocczyzny kroczy tak odważnie na czele odnowy moralnej podjętej w sierpniu ubiegłego roku. Patrzymy uważnie na podejmowane próby odrodzenia i naprawy Rzeczypospolitej, jakie dokonują się przez NSZZ „Solidarność” i inne ugrupowania Polaków . Zacytował słowa zmarłego kard. Stefana Wyszyńskiego, mówiące o oddziaływaniu sanktuarium maryjnego w Różanymstoku poza granice kraju, szczególnie na wschód. Omawiając proces odnowy kraju od kierunkiem NSZZ „Solidarność” wyraził życzenie dalszego pomyślnego przebiegu tego procesu, by nikt temu nie przeszkadzał, nie zadeptał (…) niech Różanostocka Pani pozwoli nam przejść suchą stopą przez wszystkie morza czerwone, jakie nam zagrażają, nich czuwa nad nami i strzeże .

 Tego dnia centrum kościelnego placu w Różanymstoku stanowiła trybuna, nad którą widniał napis „Królowo Polskich Kresów”, a na niej tron dla obrazu. Po procesji wejścia został on wniesiony i umieszczony na przygotowanym wcześniej miejscu. W uroczystości uczestniczyły poczty sztandarowe białostockich zakładów, jak również przedstawiciele Stoczni Gdańskiej. Z Białegostoku, podobnie jak z Sokółki i wielu innych miejscowości z terenu całej Białostocczyzny, wyruszyły po raz pierwszy piesze pielgrzymki do sanktuarium w Różanymstoku, w której liczny udział wzięli członkowie Związku, pod przewodnictwem duszpasterza akademickiego ks. Alfreda Ignatowicza.
Dnia 28 czerwca 1981 r., podczas mszy św. o godz. 8.00, do kościoła został wprowadzony sztandar NSZZ „Solidarność”. Wspomniany już ks. Strzelecki tak o tym fakcie pisał: Podczas kazania wkroczył do kościoła poczet sztandarowy „Solidarności” z Białegostoku, zatrzymując się przed głównym ołtarzem. Na sztandarze wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej i napis: „Pomagaj nam w walce o pokój i sprawiedliwość” .
W czasie głównej mszy św. po obu stronach ołtarza ustawione były liczne poczty sztandarowe, w tym poczty NSZZ „Solidarność”. Choć nie był obecny przewodniczący Związku Lech Wałęsa, była jednak delegacja z Gdańska, która została powitana przez biskupa E. Kisiela w słowie wstępnym na rozpoczęcie Eucharystii, podobnie jak inne delegacje Związku z Białegostoku i Sokółki oraz „Solidarności” Rolników Indywidualnych .
Po słowach powitania nastąpił obrzęd poświęcenia sztandaru Terenowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Ziemi Sokólskiej, jak również krzyża NSZZ RI „Solidarność” . Dokonał metropolita krakowski, kardynał Franciszek Macharski. W delegacji towarzyszącej sztandarowi Ziemi Sokólskiej znajdowali się wyznawcy prawosławia, jak również polscy muzułmanie. Poczet sztandarowy Związku tworzyli działacze różnych wyznań a nawet religii: Lila Asanowicz – religii muzułmańskiej, Olga Harasimowicz – wyznania prawosławnego oraz katolicy: Leonard Gynczel i Władysław Aniśko. Chorążym był Franciszek Budrowski .
Kardynał Macharski wygłosił również kazanie i przyjął dary niesione w procesji z darami, m. in. od stoczniowców gdańskich prochy ofiar pomordowanych w obozie koncentracyjnym w Stuthofie oraz ziemię spod pomnika Ofiar Grudnia 1970 r. MKZ NSZZ „Solidarność” Region Białystok ofiarował miedzioryt „Pomnika Solidarności”, mającego zostać wzniesionym w Białymstoku przy ul. Leszczynowej oraz 30 tys. złotych na potrzeby sanktuarium maryjnego . Po dokonanej uroczystości poświęcenia wszyscy uczestniczący w liturgii, a liczbę uczestników określano na kilkadziesiąt a nawet sto tysięcy, zaśpiewali pieśń „My chcemy Boga, Panno Święta”.

W czasie uroczystości koronacyjnych biskup Edward Kisiel przytoczył tekst listu Jana Pawła II skierowanego do wiernych specjalnie na tę uroczystość oraz przekazał szczególne, papieskie błogosławieństwo dla zebranej młodzieży. Ordynariusz diecezji dokonując „Aktu zawierzenia archidiecezji w Białymstoku Matce Bożej Różanostockiej” nie zapomniał również o środowisku rolników i ludzi pracy: Pani nasza Różanostocka, Spójrz łaskawym okiem na Lud Wierny, który z taką ufnością garnie się do Ciebie. Przyjmij oddane Ci serca rolników i robotników, pracowników umysłowych, artystów i twórców kultury. Pobłogosław ich pracy i spraw, aby kraj nasz nigdy nie cierpiał głodu .
Na zakończenie uroczystości koronacyjnych w Różanymstoku, po udzieleniu wszystkim pasterskiego błogosławieństwa rozbrzmiała pieśń „Boże, coś Polskę”.

Uroczystości w Różanymstoku nie były jednak zakończenie obchodów związanych z poświęceniem sztandaru. Władze Terenowej Komisji Koordynacyjnej postanowiły obchody przenieść również na teren miasta Sokółka i dokonać roty ślubowania na wierność sztandarowi.

W następną niedzielę, dnia 5 lipca 1981 r. o godz. 18.00, przed kościołem św. Antoniego w Sokółce, odbyło się uroczyste ślubowanie na sztandar Związku. Czesław Oszer, Przewodniczący Komisji Interwencyjnej Terenowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” w Sokółce oraz członkowie Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Ziemi Sokólskiej zaprosili na tę uroczystość biskupa Edwarda Kisiela . Nie mógł na nią przybyć, ale na adres TKK w Sokółce przesłał pismo udzielając swego pasterskiego błogosławieństwa .

Zebranych przed sokólską świątynią, obok gospodarzy miejsca - miejscowych duszpasterzy, powitał przewodniczący Terenowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” w Sokółce Krzysztof Krasiński, który wszystkim uczestnikom uroczystości przybliżył również dzieje Związku „Solidarność” na Ziemi Sokólskiej. Po nim z krótkim przemówieniem wystąpił również Stanisław Marczuk, przewodniczący NSZZ „Solidarność” Regionu Białystok. Wyjaśnienie symbolu i znaku sztandaru podjął się ks. dr Sławoj Leszek Głódź.

Po krótkim wprowadzeniu nastąpił montaż muzyczno-poetycki z udziałem aktorów Doroty Stypułkowskiej i Piotra Szalińskiego i orkiestry. Wykorzystano w nim teksty Juliana Tuwima, J. Rymkiewicza, Jana Pawła II, Kornela Makuszyńskiego i Czesława Miłosza. Po nim miało miejsce wystąpienie przedstawiciela Zarządu regionalnego NSZZ „Solidarność”, a Czesław Mosiej odczytał list Lecha Wałęsy, przewodniczącego Związku, skierowany z tej okazji do uczestników spotkania. Pisał o różnorodności etnicznej i wyznaniowej istniejącej na wschodnich obszarach Polski, ale również o tolerancji, która zawsze istniała na Kresach Rzeczpospolitej : Sztandar ten przypominał mi dzieje Waszej ziemi, na której żyli i jeszcze dziś żyją ludzie różnej narodowości, różnego wyznania, a przecież w dawnej Rzeczpospolitej udowodniliśmy, że ludzie ci mogą żyć w zgodzie i wzajemnej pomocy. Musimy o tym pamiętać zwłaszcza teraz, kiedy powstaje nowy kształt naszej Ojczyzny, którym nie wszystkim się podoba. Jesteśmy dziećmi jednego Boga, choć w różnych wyznaniach oglądamy Go w różnym świetle.
Po nim list ordynariusza administratury apostolskiej w Białymstoku biskupa Edwarda Kisiela odczytał Krzysztof Ignatowicz. Później nastąpił obrzęd ślubowania na sztandar, którego dokonał przedstawiciel Regionu Stanisław Marczuk. W imieniu wszystkich członków NSZZ „Solidarność” Ziemi Sokolskiej ślubowali członkowie Prezydium TKK Sokółka: Krzysztof Krasiński – przewodniczący, Czesław Oszer – zastępca, Ryszard Baranowski, Zofia Juszkiewicz, Teresa Żukowska i Danuta Lebiedzińska  . Wypowiedzieli oni następującą rotę ślubowania:
Ślubuję tej Ziemi, Narodowi, Niezależnemu Samorządnemu Związkowi Zawodowemu „Solidarność” na ten Sztandar, że
Będę bronił praw człowieka, obywatela, pracownika.
Zachowam wieczną pamięć o bohaterach narodowych.
Będę wierny tradycji i spuściźnie historycznej Narodu Polskiego.
Będę bronić godności każdego człowieka pomny na cenę krwi naszych braci z Poznania i Gdańska.
Będę stać na straży swobód demokratycznych.
Będę bronić praw wolnościowych, politycznych i wyznaniowych.
Ślubuję, że będę rzetelnie i solidarnie pracował dla dobra naszego Regionu i Ojczyzny.
Tak nam dopomóż Bóg za przyczyną Ostrobramskiej Pani.
Na zakończenie ślubowania odśpiewano dwie zwrotki „Roty”.
Po tym obrzędzie została odprawiona msza św. pod przewodnictwem biskupa Edwarda Ozorowskiego, który również wygłosił homilię . Członkowie Związku NSZZ „Solidarność” Ziemi Sokólskiej odczytali czytania mszalne: pierwsze – Krzysztof Ignatowicz, drugie – Teresa Żukowska, a Zofia Januszkiewicz i A. Wach odśpiewali psalm responsoryjny i wezwanie przed Ewangelią. Odczytali również wezwania modlitwy powszechnej i przynieśli do ołtarza dary ofiarne. Interesującym wydarzeniem było to, iż w uroczystości uczestniczyli również prawosławni wraz z proboszczem parafii prawosławnej w Sokółce ks. Włodzimierzem Doroszkiewiczem oraz muzułmanie polscy, mieszkający na Ziemi Sokólskiej . TKK ufundowała kielich z pateną do sanktuarium w Różanymstoku i kościoła w Sokółce, kielich dla parafii prawosławnej oraz dywan, który został przekazany do meczetu w Bohonikach .
Mszę św. zakończył ks. Tadeusz Kalinowski, dziekan sokólski, który podziękował wszystkim za udział i modlitwy w intencji mieszkańców Ziemi Sokólskiej. Przemawiał również przedstawiciel Związku NSZZ „Solidarność” i duchowny wyznania prawosławnego, ks. W. Doroszkiewicz. Po zakończeniu uroczystości sztandar przeniesiono uroczystym pochodzie do siedziby TKK przy ul. Waryńskiego 8 .

Już po zakończonych uroczystościach poświęcenia sztandaru i ślubowania Krzysztof Krasiński, przewodniczący TKK, przesłał na ręce metropolity krakowskiego pismo z wyrazami wdzięczności za dokonanie aktu poświecenia. Zapewnił również o trosce o poszanowanie wartości narodowych i religijnych :W tydzień po poświęceniu, uroczyście ślubowaliśmy na ten sztandar, że będziemy bronić praw człowieka, obywateli, pracownika, wierni tradycji i spuściźnie historycznej narodu polskiego, pomni na cenę krwi naszych Braci z Poznania i Gdańska, będziemy bronić wolnościowych praw politycznych i wyznaniowych oraz rzetelnie i solidarnie pracować dla dobra naszego Regionu i Ojczyzny.

W odpowiedzi na powyższe pismo dnia 3 sierpnia 1981 r. na ręce przewodniczącego TKK NSZZ „Solidarność” w Sokółce metropolita F. Macharski przesłał podziękowania za możliwość poświęcenia sztandaru, udzielając pasterskiego błogosławieństwa i życząc owocnej pracy dla dobra lokalnej wspólnoty .

W 63 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, dnia 11 listopada 1981 r., odbyła się w Sokółce patriotyczna uroczystość z udziałem pocztów sztandarowych NSZZ „Solidarność”. Sprzed budynku Urzędu Miasta i Gminy w kierunku kościoła wyruszył pochód, na czele którego niesiono sztandar TKK NSZZ „Solidarność” Ziemi Sokólskiej. O godz. 18.00 w kościele parafialnym pod wezwaniem św. Antoniego mszę św. odprawił ks. Leon Grygorczyk, zaś kazanie wygłosił proboszcz parafii ks. Tadeusz Kalinowski .

Po wprowadzeniu stanu wojennego biuro TKK NSZZ „Solidarność” wraz z dokumentami i sztandarem, który tam się znajdował, zostało zajęte. Staraniem członków Związku, popartej przez ks. dziekana Tadeusz Kalinowskiego oraz Kurii Arcybiskupiej w Białymstoku, sztandar został przekazany przez pełniącego funkcję komisarza wojennego w Sokółce do parafii św. Antoniego, pod opiekę ks. T. Kalinowskiego. Sztandar wrócił do siedziby TKK NSZZ „Solidarność” po zniesieniu stanu wojennego .