WIR w Białymstoku

Dekretem z 12 grudnia 1981 r. Rada Państwa PRL wprowadziła na terenie całej Polski stan wojenny. W Warszawie powstała Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, pod przewodnictwem generała Wojciecha Jaruzelskiego. Na mocy dektetu zawieszono działalność wszystkich organizacji, stowarzyszeń i związków zawodowych, w tym NSZZ „Solidarność”. W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. internowano wielu działaczy NSZZ „Solidarność” Regionu Białystok, jednego związkowca z NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych i z Niezależnego Zrzeszenie Studentów oraz dwóch funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej zaangażowanych w działalność związkową. Najwięcej zatrzymanych było z Komisji Zakładowych z Fabryki Przyrządów i Uchwytów (6 związkowców), „Fast” (5) i „Unitry-Biazet” (3). W nocy z 12 na 13 grudnia aresztowano  w sumie 40 działaczy związkowych, a wciągu kilku następnych dni kolejnych dziewiętnastu .

W sumie internowanych z Regionu Białystok było 59 osób, w tym jedna kobieta – Krystyna Strubel . Przetrzymywano ich w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Białymstoku przy ul. Sienkiewicza i w Areszcie Śledczym przy ul. Kopernika. Niektórzy internowanych zostali zwolnieni do końca grudnia 1981 r. Innych przewieziono do miejsc odosobnienia w Suwałkach, czy Gołdapi . W ciągu pierwszych tygodni stanu wojennego, poza osadzonymi w miejscach odosobnienia, w trybie przyspieszonym ukarano w województwie białostockim 289 osób. Wobec 11 osób zastosowano karę aresztu, a w 269 przypadkach wymierzono grzywny pieniężne .

Internowani działacze NSZZ „Solidarność” Regionu Białystok
w czasie stanu wojennego

Lp.    Nazwisko i imię internowanego    Zakład pracy    Data internowania    Wyjście z internowania
1.    Beszta-Borowski Jan     NSZZ RI, rolnik    13 XII 1981
11 IX 1982    24 XII 1981
18 XI 1982
2.    Bielecki Edward     Białostockie Przedsiębiorstwo Przemysłu Lekkiego    13 XII 1981    4 I 1982
3.    Bogdanowicz Jan     Fabryka Przyrządów i Uchwytów „Ponar-Bial”    13 XII 1981     25 I 1982
4.    Bujwicki Bernard     Przedsiębiorstwo Zaopatrzenia Rolnictwa w Wodę „Wodrol”, wiceprzewodniczący Zarządu Regionu    13 XII 1981    16 IV 1982
5.    Butkiewicz Edward         13 XII 1981    18 XII 1981
6.    Charytonowicz Waldemar     nauczyciel Zespołu Szkół Elektrycznych    13 XII 1981    8 II 1982
7.    Chełmiński Bronisław     z Grajewa    13 XII 1981    4 III 1982
8.    Ciniewicz Zdzisław     Białostockie Zakłady Przemysłu Owocowo-Warzywnego    14 XII 1981    4 I 1982
9.    Depczyński Marek     Fabryka Wyrobów Runowych „Biruna”    13 XII 1981    luty 1982
10.    Dymko Antoni         13 XII 1981    24 XII 1981
11.    Filipkowski Lucjan     Fabryka Przyrządów i Uchwytów „Ponar-Bial”    13 XII 1981    16 III 1982
12.    Florczykowski Krzysztof     Przewodniczący Komitetu Założycielskiego Związków Zawodowych Funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej    14 XII 1981    21 I 1982
tego samego dnia ponownie aresztowany
13.    Godlewski Sławomir     Kolejowe Zakłady Konstrukcji Stalowych    13 XII 1981    30 XII 1981
14.    Gościniak Stanisław     Białostockie Zakłady Podzespołów Telewizyjnych  „Unitra-Biazet”    13 XII 1981    10 III 1982
15.    Groman Leszek         13 XII 1981    23 XII 1981
16.    Gryko Jerzy        14 XII 1981    23 XII 1981
17.    Jamiołkowski Jerzy Antoni     Białostockie Zakłady Przemysłu Bawełnianego Fasty    13 XII 1981    2 III 1982
18.    Jeżerys Andrzej     Fabryka Przyrządów i Uchwytów „Ponar-Bial”    13 XII 1981    30 XII 1981
19.    Kamiński Kazimierz     PKS, sekretarz Zarządu Regionu    13 XII 1981    4 I 1982
20.    Kiercul Longin         17 I 1982    30 VII 1982
21.    Kopacz Aleksander     w Zarządzie Regionu specjalista ds. samorządu    16 XII 1982    8 IV 1982
22.    Koper Roman     Przedsiębiorstwo Instalacji Przemysłowych „Instal”, nauczyciel    15 XII 1981    22 XII 1981
23.    Korbut Tadeusz     Białostockie Zakłady Podzespołów Telewizyjnych  „Unitra-Biazet”    13 XII 1981    10 III 1982
24.    Korecki Bogusław     Fabryka Przyrządów i Uchwytów „Ponar-Bial”, drukarz w Zarządzie Regionu     13 XII 1981    9 I 1982
25.    Krupiński Kazimierz     Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne    14 XII 1981    20 II 1982
26.    Kruszewski Konrad     dziennikarz, redaktor „Biuletynu Informacyjnego”,     13 XII 1981    16 IV 1982
27.    Łajewski Janusz     Spółdzielnia Pracy Krawieckiej „Białostoczanka”    13 XII 1981    20 II 1982
28.    Łowiec Wojciech     Białostockie Zakłady Graficzne    12 XII 1981    30 XII 1981
29.    Maliszewski Marek     Przedsiębiorstwo Instalacji Przemysłowych „Instal”    29 XII 1981    17 III 1982
30.    Maliszewski Mieczysław     pracownik naukowy Politechniki Białostockiej    13 XII 1981    24 XII 1981
31.    Matyszewski Marek         13 XII 1981    4 III 1982
32.    Mogielnicki Stanisław     Fabryka Przyrządów i Uchwytów „Ponar-Bial”    13 XII 1981    30 XII 1981
33.    Niepsuj Bronisław Józef     Białostockie Zakłady Podzespołów Telewizyjnych  „Unitra-Biazet”    13 XII 1981    10 III 1982
34.    Nowak Józef     Dyrekcja Okręgowa PKS    13 XII 1981    7 IV 1982
35.    Nowakowski Cezary Antoni     Białostockie Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Fasty”    13 XII 1981    9 III 1982
36.    Pianko Jerzy     Zakłady Przemysłu Wełnianego im. E. Plater w Wasilkowie    13 XII 1981    8 III 1982
37.    Pietkiewicz Michał     wiceprzewodniczący Zarządu Regionu    13 XII 1981    1 II 1982
38.    Pietruszko Ryszard     Białostockie Przedsiębiorstwo Przemysłu Lekkiego    15 XII 1981    30 III 1982
39.    Piotrowski Władysław Tomasz     Polskie Radio    13 XII 1981    24 XII 1981
40.    Popławski Jerzy     Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezji i Kartografii    13 XII 1981    9 I 1982
41.    Prajzner Jerzy     Białostockie Zakłady Podzespołów Telewizyjnych  „Unitra-Biazet”    13 XII 1981    7 IV 1982
42.    Prutis Stanisław     Doradca prawny Regionu, prawnik    14 XII 1981    6 II 1982
43.    Radzicki Andrzej     wiceprzewodniczący Komitetu Założycielskiego Związków Zawodowych Funkcjonariuszy MO    14 XII 1981    21 I 1982
tego samego dnia aresztowany do 22 V 1982 r.
44.    Rakowicz Waldemar     POZH    5 I 1982    11 II 1982
45.    Rogulski Antoni         13 XII 1982    23 XII 1981
46.    Sakiel Jan         23 XII 1981    25 II 1982
47.    Simoniuk Zbigniew Józef     Fabryka Przyrządów i Uchwytów „Ponar-Bial”    14 XII 1981    21 XII 1981
48.    Skobodziński Kazimierz     Lokomotywownia PKP    13 XII 1981    23 XII 1981
49.    Sokołowski Bogusław     w ZR kierownik ds. interwencji    13 XII 1981    5 I 1982
50.    Stawecki Leopold     Zakład Energetyczny    13 XII 1981    31 III 1982
51.    Stolarski Antoni     Przedsiębiorstwo Instalacji Przemysłowych „Instal”     13 XII 1981    8 III 1982
52.    Strubel Krystyna     Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych Budownictwa Przemysłowego    16 XII 1981    24 XII 1981
53.    Szczęsnowicz Antoni         13 XII 1981    25 I 1982
54.    Szczęsny Ryszard     Białostockie Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Fasty”    13 XII 1981    23 XII 1981
55.    Szypluk Zenon     Białostockie Zakłady Graficzne    13 XII 1981    23 XII 1981
56.    Wachowski Eugeniusz Lesław     lekarz Przychodni PKP    13 XII 1981    23 XII 1981
57.    Waśniewski Tadeusz     adiunkt na Politechnice Białostockiej    13 XII 1981    31 III 1982
58.    Zacharczuk Jerzy     Fabryka Przyrządów i Uchwytów „Ponar-Bial”    13 XII 1981    16 III 1982
59.    Zmysłowski Andrzej     Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Łapach    18 XII 1981    8 IV 1982

W końcu sierpnia 1999 r. powstał w Białymstoku Klub Więzionych, Internowanych i Represjonowanych. Należą do niego osoby, które w okresie Polski Ludowej, a szczególnie w okresie stanu wojennego, były represjonowane, ale które złożyły również deklarację, iż nie były współpracownikami tajnych służb bezpieczeństwa: Urzędu Bezpieczeństwa lub Służby Bezpieczeństwa. Klub postawił sobie za zadanie reprezentowanie środowiska osób represjonowanych i tradycji, które tworzyły „Solidarność”. Do podstawowych zadań Klubu należy także gromadzenie dokumentacji historycznej mówiącej o działalności opozycyjnej; integrowanie środowiska represjonowanych działaczy, jak również tych wszystkich, dla których tamta działalność miała znaczenie i pozostała ważną wartością; wzajemna pomoc środowiskowa, w tym głownie o charakterze socjalnym i doradztwa prawego.

Na początku 2000 r. Klub WIR w Białymstoku liczył ponad 60 osób. Pierwszym jego przewodniczącym został Józef Nowak. Z dotychczasowych działań Klubu wymienić można: zorganizowanie wspólnie z Zarządem Regionu NSZZ „Solidarność” uroczystej sesji okolicznościowej z okazji rocznicy wprowadzenia stanu wojennego; zorganizowanie środowiskowego opłatka; wyróżnienie dyplomami honorowego członkostwa Klubu WIR ludzi, którzy ofiarnie wspomagali opozycję; współuczestnictwo w wydaniu opracowana „Kalendarium” białostockiej „Solidarności” oraz spotkania z młodzieżą w szkołach .
Klub był głównym organizatorem białostockich obchodów dwudziestej rocznicy wprowadzenia stanu wojennego. Z tej okazji, po uroczystej mszy św. odprawionej w dniu 13 grudnia 2001 r. pod przewodnictwem arcybiskupa Stanisława Szymeckiego w kościele św. Rocha w Białymstoku, gdzie homilię wygłosił ks. Stanisław Piotrowski, na budynku przy ul. Lipowej 20 została odsłonięta tablica pamiątkowa, na które wyryte zostały słowa: Ku czci wszystkich ofiar oraz pamięci tych, którzy byli wierni ideałom „Solidarności”.

To na ulicy Lipowej w okresie stanu wojennego spotykali się mieszkańcy Białegostoku, którzy podczas tzw. „spacerów” w trakcie trwania „Dziennika Telewizyjnego” manifestowali swój sprzeciw przeciwko zakłamaniu, szykanom i represjom. Tablica została poświęcona także pamięci tych wszystkich, którzy byli represjonowani, a szczególnie pamięci tych, którzy odeszli z tego świata pozostając wiernymi ideałom „Solidarności”: Krzysztofa Zagierskiego , Zbigniewa Simoniuka , ks. Stanisława Suchowolca  i ks. Jerzego Popiełuszkę .

W 21 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego Klub zorganizował obok Archiwum Państwowego w Białymstoku, w samym centrum miasta, okolicznościową wystawę pamiątek ze stanu wojennego. W gablotach zaprezentowano dokumenty z tamtego okresu czasu – pisma, ulotki, dokumenty internowanych i aresztowanych, listy z więzień, plakaty, znaczki, pocztówki, stanął powielacz, a nawet autentyczne ramki drukarskie, ocalone z podziemnych czasów.

Dnia 13 grudnia 2002 r. została odprawiona msza św. w kościele św. Rocha, której przewodniczył arcybiskup Wojciech Ziemba. Homilię wygłosił ks. Stanisław Szczepura, proboszcz parafii św. Wojciecha w Białymstoku. We mszy św. uczestniczyło 17 sztandarów NSZZ „Solidarność”, większość z nich wykonanych i poświęconych jeszcze przed wprowadzeniem stanu wojennego.
W czasie mszy św. odbyło się poświęcenie sztandaru białostockiego Klubu Więzionych, Internowanych i Represjonowanych. Arcybiskup W. Ziemba dokonując aktu wyświęcenia sztandaru powiedział:
Czego może nauczyć się na podstawie obecnego doświadczenia młody człowiek, dla którego to wydarzenie jest tylko historią? Może nauczyć się: że nie ma sprawiedliwości w naszym kraju, a wszystko można usprawiedliwić a nawet wykpić; że miłość Ojczyzny nic nie znaczy; że oddolna inicjatywa obywatelska została zgnieciona i nie warto poświęcać się, a można jedynie zostać skrzywdzonym i poniżonym; że, aby coś osiągnąć trzeba mieć możliwości finansowe i organizacyjne; że honor z naszych sztandarów zniknął zupełne nie mówić już o elementarnej uczciwości.
Tego właśnie uczy się młody człowiek.

I dlatego ta rocznica i ten sztandar są nam potrzebne, aby wracać i oczyszczać pamięć. Nie ludziom, którzy brali udział w tych wydarzeniach i byli represjonowani, ale tym, którzy je organizowali. Trzeba oczyszczenia pamięci, aby móc spojrzeć prawdzie w oczy.Uroczystość poświęcenia sztandaru zakończyło ślubowanie członków Klubu.

Sztandar Klubu Więzionych, Internowanych i Represjonowanych przedstawia z jednej strony na biało-czerwonym tle wyszytą postać Matki Bożej Ostrobramskiej. Na czerwonym tle wyszyte zostało wezwanie modlitewne: „Pod Twoją obronę uciekamy się”. Druga strona sztandaru przedstawia wyszytą na tle flagi narodowej postać mężczyzny osadzonego za kratami, które tworzą datę wprowadzenia stanu wojennego: „13 XII”. Widnieje też, wyhaftowana małymi literami, data roczna „1981”. Powyżej flagi, na niebieskim tle, białymi literami został wyszyty napis: „Klub / Więzionych Internowanych”, a niżej, pod flagą dalsza część nazwy Klubu: „Represjonowanych / Białystok”.

Po zakończonej mszy św. zebrani udali się na ul. Lipową pod budynek komisariatu MO, na którym odsłonięto rok wcześniej tablicę pamiątkową.

Krzysztof Wasilewski, przewodniczący Klubu Więzionych, Internowanych i Represjonowanych, wygłosił okolicznościową mowę dobrze streszczającą rolę i znaczenie upamiętnienia ludzi i wydarzeń związanych z tzw. „pierwszą Solidarnością” .Stało się od pewnego czasu dobrą tradycją, że w naszym mieście głównym organizatorem obchodów rocznicy wprowadzenia stanu wojennego stał się nasz Klub Więzionych, Internowanych, Represjonowanych. Zrzesza on ludzi, których mimo różnych obecnie poglądów łączy wspólnota losu i to, że kiedyś łączyła bliskość, jedność, wspólna nadzieja. Jesteśmy organizatorami tych obchodów, bo jest to w naturalny sposób nasza rocznica. Nasz Klub Więzionych, Internowanych, Represjonowanych zrzesza ludzi, którzy opłacili walkę o „Solidarność” osobistą ceną represji. Mimo osobistych, niekiedy bolesnych wspomnień związanych z datą 13 grudnia, uważamy, że rocznica ta winna stać się znakiem przestrogi, aby nigdy więcej Polak nie występował przeciwko Polakowi. Powinna to być rocznica, która mądrze łączy, a nie dzieli; buduje wspólnotę przyszłości.

(…) To nasz obowiązek wobec nas samych i naszych ideałów. To nasz obowiązek wobec naszych następców – młodych Polaków. Ale to przede wszystkim nasz obowiązek wobec tych, którzy oddali swe życie i tych, którzy utracili swoich bliskich oraz wszystkich, którzy cierpieli za Wolną i Niepodległą Polskę.