Archiwum IPN na XI Zlocie Sokolstwa Polskiego – Brodnica, 19–22 czerwca 2025

W dniach 19–22 czerwca w Brodnicy odbywa się XI Zlot Sokolstwa Polskiego – Zlot Chrobrowski, organizowany w związku z obchodami 1000-lecia Królestwa Polskiego. Wydarzenie objęte jest honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

29 stycznia br. w siedzibie Urzędu Miejskiego w Brodnicy zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr hab. Karol Polejowski, prezes Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce Damian Małecki oraz burmistrz Brodnicy Jarosław Radacz podpisali list intencyjny w sprawie współpracy przy organizacji zlotu.

W ramach współorganizacji wydarzenia Archiwum IPN przygotowało kolejną odsłonę wystawy archiwalno-muzealnej „Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. Historia Sokolstwa Polskiego w Ameryce. Ekspozycja, w nowej aranżacji, jest prezentowana na trzech poziomach w zabytkowym budynku Bramy Chełmińskiej, będącej siedzibą Muzeum w Brodnicy. Na wystawie znajdują się nieprezentowane wcześniej w muzeach w Warce, Gdańsku i Radzyminie plakaty, przyrządy gimnastyczne, trofea sportowe oraz bębny doboszy Sokolstwa Polskiego w Ameryce. Uroczyste otwarcie ekspozycji odbyło się 19 czerwca 2025 r.

Ponadto, we współpracy ze Związkiem Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”, Archiwum IPN przygotowało plenerową wystawę planszową pt. „W jedności siła”. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” od narodzin do współczesności.

Ekspozycja na 18 planszach przedstawia historię Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na ziemiach polskich, od powstania pierwszego gniazda w 1867 r. we Lwowie po czasy współczesne. Przybliża ideę i symbolikę ruchu sokolego, podkreśla jego wkład w odzyskanie przez Polskę niepodległości, w tym udział w powstawaniu Błękitnej Armii i w walkach podczas powstania wielkopolskiego i w powstaniach śląskich. Szczególną uwagę autorzy wystawy poświęcili roli Sokolstwa w rozwoju sportu i harcerstwa na ziemiach polskich. Ikonografia zaprezentowana na ekspozycji pochodzi głównie ze zbiorów Archiwum IPN oraz ZTG „Sokół”, a także Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, Narodowego Archiwum Cyfrowego i zbiorów prywatnych.

Otwarcie wystawy na rynku w Brodnicy odbyło się 20 czerwca 2025 r.

Obydwie wystawy będzie można zwiedzać do 30 września br. Na okres wakacyjny i początek nowego roku szkolnego Archiwum IPN planuje edukacyjne wydarzenia towarzyszące ekspozycjom, przybliżające historię ruchu sokolego i historię polskiego sportu!

Podczas brodnickiego Zlotu Sokolstwa Polskiego, w piątek 20 czerwca, w pałacu Anny Wazówny odbędzie się również, organizowana przez Instytut Pamięci Narodowej wraz ze Związkiem Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” i miastem Brodnica, międzynarodowa konferencja popularnonaukowa „Na skrzydłach sokolich podnośmy ten świat”. Historia światowego ruchu sokolego. W setną rocznicę powołania Związku Sokolstwa Słowiańskiego prelegenci przedstawiać będą dzieje Sokoła na ziemiach polskich, a także na Słowacji, Słowenii, w Czechach, Serbii oraz w Stanach Zjednoczonych.

Wszystkich sympatyków Sokolstwa, zainteresowanych historią tego niezwykle zasłużonego dla polskiej niepodległości i wychowania młodzieży ruchu zapraszamy do Brodnicy!

***

Wystawa „Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. Historia Sokolstwa Polskiego w Ameryce przygotowana została przez Archiwum IPN w 2022 r. w oparciu o kolekcję dokumentów pozyskanych do zasobu Instytutu ze Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce w ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci.

Na ekspozycji, zaprojektowanej w formie kręgów tematycznych, symbolicznie przedstawionych jako gniazda, zobaczyć można unikalne dokumenty i artefakty, ilustrujące ponadstuletnią historię amerykańskiego Sokolstwa oraz działalność jego wybitnych członków, m.in.: list Heleny Paderewskiej, przewodniczącej Polskiego Białego Krzyża, do Agnieszki Wisły, bogaty zbiór fotografii – w tym unikatowe fotografie panoramiczne, odznaczenia i odznaki związane z Sokolstwem, a także mundury, sztandary i artefakty sportowe (puchary, medale). Uzupełnieniem wystawy są interaktywne pulpity i projekcje multimedialne, a wśród nich fabularyzowany dokument zrealizowany z okazji 15-lecia rekrutacji do Armii Polskiej we Francji – akcji przeprowadzonej na terenie USA i Kanady w trakcie I wojny światowej.

Projekt ekspozycji wykonało studio 7muz.pl.

Wystawa „Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. Historia Sokolstwa Polskiego w Ameryce prezentowana była dotychczas w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce (16 września 2022 r. – 23 marca 2023 r.) i w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (20 września 2023 r. – 7 stycznia 2024 r.) oraz Muzeum Bitwy Warszawskiej 1920 r. w Radzyminie (15 sierpnia – 10 października 2024 r.).

W oparciu o zbiory pozyskane ze Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce Archiwum IPN przygotowało również album pt. „Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. 135. rocznica powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce (w wersjach językowych polskiej i angielskiej) oraz plenerową wystawę planszową pod tym samym tytułem.