W RCL (Rządowe Centrum Legislacji) pojawił się Projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych innych ustaw (UD283) wypracowany przez zespół ds. wypracowania rozwiązań służących reformie Państwowej Inspekcji Pracy. Nowe przepisy znacząco wzmacniają pozycję inspekcji pracy. Celem regulacji jest podniesienie efektywności działań PIP poprzez skuteczne egzekwowanie przestrzegania przepisów prawa pracy. Zmiany, które wprowadza ustawa to swoista reforma Państwowej Inspekcji Pracy. Przepisy zostały ustalone w ramach szerokich konsultacji ze stroną społeczną, pracownikami, pracodawcami i inspektorami pracy. Ustawa realizuje jeden z kamieni milowych KPO.

Najważniejsze zmiany, które znajdą się w nowej ustawie:

• uprawnienie PIP do wydawania decyzji administracyjnych o przekształceniu nieprawidłowo zawartych umów cywilnoprawnych w umowy o pracę,
• wprowadzenie możliwości przeprowadzania przez PIP zdalnych kontroli (wprowadzenie postaci elektronicznej dokumentacji sporządzanej podczas kontroli, w szczególności protokołów kontroli),
• co najmniej dwukrotne zwiększenie maksymalnej wysokości grzywny, jaką PIP może nałożyć w postępowaniu mandatowym,
• wprowadzenie obowiązku sporządzania przez PIP rocznych i wieloletnich planów działań dla kontroli celowych na podstawie analizy ryzyka,
• umożliwienie wymiany danych pomiędzy Państwową Inspekcją Pracy, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i Krajową Administracją Skarbową na potrzeby kontroli.

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami prawnymi inspekcja pracy nie może samodzielnie zmienić formy zatrudnienia. Jeśli w ramach kontroli wyniknie błędne zatrudnienie (np. pracownik związany umową zlecenia de facto wykonuje pracę w ramach stosunku pracy) inspektor pracy nie może przekształcić umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę. Jedyne co może zrobić to skierować wystąpienie lub wydać polecenie w sprawie zmiany podstawy prawnej dla świadczenia pracy lub wnieść do sądu pracy powództwo o ustalenie, że strony umowy łączy stosunek pracy (art. 22 § 1 Kodeksu pracy). Co więcej, podpisywanie z pracownikami umów cywilnych zamiast umów o pracę stanowi wykroczenie (art. 281 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy). W związku z powyższym PIP ma możliwość uruchomienia procedury wykroczeniowej. Dzięki nowej ustawie powyższe uprawnienia PIP zostaną wzmocnione, a co za tym idzie poprawi się skuteczność kontroli. Szybsza zamiana umów na właściwe poprawi sytuację pracowników, a pracodawców będzie powstrzymywała przed nadużywaniem umów cywilnoprawnych.

Dlaczego ważne jest, aby nie zastępować umów o pracę umowami cywilnoprawnymi? Umowa o pracę jest korzystniejsza dla pracownika. Daje mu większą ochronę prawną, pewność co do zatrudnienia, a także uprawnienia przewidziane przepisami prawa pracy. zadaniem inspekcji pracy jest ochrona pracownika poprzez kontrolę przestrzegania przepisów prawa. Dzięki nowym narzędziom inspektorzy będą mogli wypełniać swoje zadania bardziej efektywnie.

Najgłośniej komentowana zmiana pozwala na przekształcanie umów w umowy o pracę za pomocą decyzji samego inspektora. Nie będzie już potrzeby odwoływania się w tym celu do sądu. Takiego stwierdzania istnienia stosunku pracy w sytuacji, kiedy strony związane są umową cywilnoprawną będą mogli dokonać okręgowi inspektorzy pracy. Decyzja okręgowego inspektora pracy będzie podlegała natychmiastowemu wykonaniu. Od decyzji można odwołać się do sądu pracy (tryb postępowania odrębnego w sprawach odwołań od decyzji okręgowych inspektorów pracy – uregulowany w Kodeksie postępowania cywilnego).

Nowe obowiązki PIP

Oprócz nowych uprawnień ustawa nakłada także dodatkowe obowiązki. Główny Inspektor Pracy będzie musiał opracowywać wieloletnią strategię budowania zdolności i poprawy warunków pracy PIP. strategia ta powinna obejmować szczególnie:

• sprostanie wyzwaniu nieobsadzonych wakatów,
• wprowadzenia narzędzi informatycznych na potrzeby skutecznych kontroli,
• opracowania metod zarządzania i narzędzi oceny ryzyka, aby kontrole były ukierunkowane i skuteczne,
• planu szkoleń dla pracowników w zakresie wdrażania nowych przepisów, standardów operacyjnych i narzędzi informatycznych.

Kolejne obowiązki to:

• przeprowadzanie audytu systemów bezpieczeństwa informatycznego instytucji,
• wydawanie zarządzeń w sprawie metod i standardów zarządzania kontrolami,
• utworzenie międzyinstytucjonalnego (GIP, ZUS, KAS) zespołu zadaniowego do spraw oceny ryzyka.