"Ostatnia wola i testament gasnącej Ojczyzny": Konstytucja 3 maja

3 maja 1791 uchwalono konstytucję regulującą ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Była to pierwsza konstytucja w nowożytnej Europie, a druga po amerykańskiej na świecie. Dzisiaj Święto Narodowe Konstytucji 3 Maja.

 

Konstytucja 3 maja została ustanowiona ustawą rządową przyjętą tego dnia przez sejm. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię konstytucyjną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi (gołocie), wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. 

 

Zdaniem współautorów, Ignacego Potockiego i Hugona Kołłątaja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.

 

Konstytucja obowiązywała przez 14 miesięcy, w ciągu których Sejm Czteroletni uchwalił szereg ustaw. 23 listopada 1793 Sejm grodzieński uznał Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione na nim akty prawne.

 

red.hd