Czynność doraźna

 Zgodnie z ustawą o związkach zawodowych pracownikowi zrzeszonemu w zakładowej organizacji związkowej przysługuje prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności, wynikającej z jego funkcji związkowej, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. (art. 31 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych z dnia 23 maja 1991 r.)

 Doraźną czynnością związkową jest krótkotrwałe, najczęściej jednorazowe, działanie służące wypełnianiu zadań związanych z funkcją związkową np. szkolenie związkowe lub negocjacje z pracodawcą.

 Zarząd organizacji związkowej we wniosku do pracodawcy wskazuje osobę oddelegowaną do dokonania takiej czynności, określa czas potrzebny na jej wykonanie oraz okoliczności uzasadniające konieczność zwolnienia od pracy.

Nieuzasadniona odmowa pracodawcy zwolnienia związkowca z obowiązku świadczenia pracy zawodowej może być uznana za utrudnianie wykonywania działalności związkowej.

Problemy z „czynnością doraźną”

Wprawdzie prawo daje możliwość zwolnienia od pracy na czas niezbędny do wykonania obowiązków wynikających z funkcji związkowej, jednak w praktyce otrzymanie takiego zwolnienia może być problemem.

Kilka razy w miesiącu do Zespołu Prawnego Komisji Krajowej zwracają się organizacje zakładowe z zapytaniem o wyjaśnienia dotyczące zwolnienia od pracy na czas wykonywania czynności związanych z funkcją związkową. Zgodnie z ustawą o związkach zawodowych pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy.

- Niestety zawarte w ustawie o związkach zawodowych przepisy nie precyzują zakresu czynności doraźnej. Moim zdaniem pracodawca nie ma wpływu na to, kiedy pracownik pełni funkcję związkową w ramach czynności doraźnej. Chociaż to on decyduje o zwolnieniu od pracy członka związku, ewentualna odmowa może zostać zakwalifikowana jako utrudnianie działalności związkowej – mówi Ewa Podgórska-Rakiel, specjalista z Zespołu Prawnego Komisji Krajowej NSZZ „S”.

Wątpliwości związane z interpretacją pojęcia „czynności do-raźnej” wyjaśniał również Sąd Najwyższy. Wynika z nich, że indywidualne zwolnienie od obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia nie zależy od uznania pracodawcy. Pracodawca nie może też kwestionować potrzeby dokonania czynności związkowej poza zakładem pracy, czasu niezbędnego do jej wykonania, czy wykazywać, że czynność ta może być wykonana w czasie wolnym od pracy, gdyż w kwestiach tych decyduje samorządnie związek zawodowy. Również związek decyduje o tym, jak długo ma trwać zwolnienie doraźne. O doraźnym charakterze czynności nie zawsze decyduje zakładowa organizacja związkowa. Taką decyzję podjąć może np. wyższa struktura związkowa.

Ewa Podgórska-Rakiel zwraca również uwagę, że nie wolno bezzasadnie nadużywać zwolnień od pracy z tytułu czynności doraźnej. – W przypadku ewentualnego sporu, sąd może uznać nadużycie prawa powołując się na art. 8 Kodeksu pracy, który stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działa-nie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony – wyjaśnia specjalista z Zespołu Prawnego KK NSZZ „S”.

SiS 29(236)